maturaprzecieki

..::NATALIA::..

KLASYCYZM (łac., classicus-wyuczony w klasie, wzorowy, pierwszorzędny ) - prąd polegający na nawrocie do wzorów antycznych literatury greckiej i rzymskiej ; terminem

KLASYCYZM określa się nie tylko twórczość antyczną ale i wszystkie późniejsze prądy artystyczne które oparte były na wzorach antycznych.

ARCHETYP - pradawne, niezmienne wyobrażenia, tkwiące w świadomości zbiorowej każdej społeczności

TOPOS - powtarzający się obraz lub motyw; zbiór toposów to TOPIKA

Początek XIX - VII (-2000,-800) - Sumerowie (pismo klinowe)- hymny, bajki;
Grecja
IX-VII (-850,-700) - Epika Homer : rapsodowie, hymny homeryckie;

VII/VI (-700,-500)- Liryka Symonides, Tyrtajos, Safona, Ankreont.; Tespis;
Filozofowie:
HERAKLIT Z EFEZU, ok. 540–480 p.n.e., filozof grecki; przedstawiciel jońskiej filozofii przyrody; za zasadę rzeczy uważał ogień; głosił pogląd o zmienności rzeczy (panta rhei –wszystko płynie), za prawo rozwoju uważał walkę przeciwieństw przejawiającą się w powstawaniu i ginięciu wszystkiego i wszystkich;
TALES Z MILETU, ok. 620–ok. 540 p.n.e., grecki filozof, astronom i matematyk; twórca jońskiej filozofii przyrody; za prazasadę rzeczywistości uważał wodę; stworzył podstawy dla późniejszego rozwoju geometrii w Grecji.
PITAGORAS, Pitagoras z Samos, ok. 572–ok. 497 p.n.e., filozof grecki; za zasadę świata uważał liczbę; przypisuje mu się m.in. stworzenie początków teorii liczb i sformułowanie twierdzenia Pitagorasa; dał początek pitagoreizmowi–kierunkowi filozoficznemu, religijnemu i naukowemu (gł. w dziedzinie matematyki, astronomii, akustyki) rozwijanemu przez jego uczniów i kontynuatorów (gł. V-III w. p.n.e.).

V (-500,-400) Dramat: Ajschylos, Sofokles, Eurypides, Arystofanes
Filozofowie:
SOKRATES, 469–399 p.n.e., filozof grecki; nauczyciel Platona i bohater jego dialogów; odegrał przełomową rolę w filozofii greckiej inicjując nurt antropologiczny; głosił absolutyzm (filoz. pogląd, wg którego wartości mają charakter absolutny, niczym nie uwarunkowany; zależnie od rodzaju wartości uznawanych za absolutne, wyróżnia się absolutyzm poznawczy, etyczny (moralny), estetyczny itp) i intelektualizm etyczny (utożsamiał dobro, szczęście, cnotę z prawdą); za swoje poglądy skazany na karę śmierci.
Sztuka: Fidiasz (rzeźby Zeusa, posągów na Akropolu), Myron (Dyskobol, Atena, Marsjasz).

IV (-400,-300) Wiek filozofów:
PLATON, ok. 427–347 p.n.e., filozof grecki; uczeń Sokratesa, założyciel szkoły filozoficznej zw. Akademią Platońską; twórca systemu według którego świat rzeczywisty stanowi niedoskonałe odbicie istniejącego realnie (realizm pojęciowy, realizm [filoz. kierunek przeciwstawny idealizmowi, wyróżnia się realizm epistemologiczny (teoriopoznawczy), wg którego intelekt poznaje byty istniejące niezależnie od niego, jak również przez niego wytworzone; realizm metafizyczny, wg którego istnieją byty niezależne od poznającego je intelektu; realizm pojęciowy, jedno z głównych stanowisk w tak zwanym sporze o uniwersalia, przeciwstawne nominalizmowi; uznaje realne istnienie odpowiedników pojęć ogólnych (cech, relacji itp.), zw. uniwersaliami ]) świata doskonałych idei, prototypów rzeczy; poznanie jest przypominaniem sobie przez duszę wrodzonej wiedzy o ideach (anamneza); na podstawie teorii idei Platon zbudował doktrynę państwa idealnego; koncepcje Platona stały się inspiracją wielu późniejszych kierunków i szkół filozoficznych; Uczta (wydanie polskie 1922), Państwo (wydanie polskie 1948), Sofista –Polityk (wydanie polskie 1956), Prawo (wydanie polskie 1960).
ARYSTOTELES, 384–322 p.n.e., filozof grecki, uczeń Platona,, kult pracy „wszelki trud jest źródłem harmonii świata”, Postawa proobywatelska najwszechstronniejszy myśliciel i uczony starożytności; w tzw. filozofii pierwszej (metafizyce) głosił hylemorfizm(filoz. pogląd stworzony przez Arystotelesa, wg którego każda substancja jest bytem złożonym z czynnika biernego –materii i czynnika aktywnego –formy.), twierdząc, że każda rzecz jest zbudowana z 2 niesamodzielnych zasad wewnętrznych: aktywnej formy i biernej materii; wprowadził 4 przyczyny rzeczy: 2 wewnętrzne (formalną i materialną) i 2 zewnętrzne (sprawczą i celową); odróżnił byt samodzielny (substancję) od niesamodzielnego (przypadłości); w filozofii przyrody podał określenie ruchu, sformułował podstawy fizyki, astronomii, zoologii, fizjologii, embriologii, botaniki; w psychologii określił człowieka jako ożywiony byt rozumny zbudowany z ciała i duszy (wegetatywnej, zwierzęcej i rozumowej); odróżnił 2 intelekty –bierny i czynny; poznanie dzielił na teoretyczne i praktyczne; w etyce głosił eudajmonizm(pogląd w etyce, wg którego najwyższą wartością i celem oraz motywem postępowania ludzi powinno być szczęście osobiste lub społeczne) i sformułował teorię cnót; rozwinął naukę o państwie (politykę); jest uważany za twórcę logiki, wywarł przemożny wpływ na rozwój filozofii europejskiej, zwłaszcza średniowiecznej; przekład polski Arystoteles. Dzieła wszystkie tom 1-5,7 (1990–94).
Sztuka
PRAKSYTELES, IV w. p.n.e., jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy greckich, Ateńczyk; tworzył w marmurze posągi młodzieńczych bóstw; miękki modelunek, charakterystyczna esowata linia ciała; dzieła znane gł. z kopii; Hermes z małym Dionizosem; wprowadził akt kobiecy (Afrodyta Knidyjska ok. 360 p.n.e.).

III/II (-300,-100)
EPIGRAMAT (epigram, zwięzły, dowcipny utwór poetycki o zaskakującej puencie, często o charakterze satyrycznym): Kallimach, Teokryt. Początek poezji rzymskiej- Liwiusz Andronikus.
I(-100,-1) - Grecja: Meleanger: antologia epigramatu
ZENON Z KITION, ok. 336–ok. 264 p.n.e., filozof grecki; założyciel szkoły stoików (stoicyzm).
Rzym: WERGILIUSZ, 70-19 r. p.n.e., poeta rzymski; Bukoliki (wybór polski 1953) - 10 sielanek wzorowanych na Teokrycie, Georgiki (wydanie polskie 1956) - poemat poświęcony pracy na roli, oraz Eneida (ostatnie wydanie polskie 1987) - epopeja narodowa wzorowana na Iliadzie i Odysei Homera; poezja Wergiliusza wywarła wpływ na twórczość A. Mickiewicza;
HORACY, 65–8 rok p.n.e., jeden z największych liryków rzymskich; m.in. satyry, epody, pieśni (ody); list Do Pizonów (znany też jako Sztuka poetycka) stał się podstawą poetyki europejskiej (do początku XIX w.), ody –wzorem dla europejskiej liryki.
CYCERON, 106–43 p.n.e., rzymski mówca, pisarz, filozof i mąż stanu; jako konsul w 63 roku wykrył i stłumił spisek Katyliny; mowy sądowe i polityczne, pisma retoryczne O mówcy, rozprawy filozoficzne, listy.
CEZAR, Juliusz Cezar, 100–44 p.n.e., rzymski wódz i polityk, pisarz; członek I triumwiratu (60)( w starożytnym Rzymie porozumienie między 3 mężami stanu (triumwirami) w celu zdobycia i podziału władzy w państwie; I triumwirat (tajny, 60 r. p.n.e.) –Cezar, Pompejusz Wielki, Marek Krassus; II triumwirat (oficjalny, 43 p.n.e.) –Oktawian, Marek Antoniusz, Marek Lepidus.) ; zdobywca Galii; po zwycięstwie w wojnie domowej dyktator; podbił Bitynię (veni, vidi, vici); przeprowadził m.in. reformę kalendarza (stąd zwany juliańskim); zamordowany przez senatorów; Wojna galijska (wydanie polskie 1978).

I (1-100 n.e.) Rzym Artyści:
OWIDIUSZ, 43 r. p.n.e.–17 lub 18 r. n.e., jeden z największych poetów rzymskich; elegie miłosne, poematy: Sztuka kochania (wydanie polskie 1922), Przemiany (polski wybór 1969), elegie z wygnania w Tomi(s) (ob. Konstanca), ze słynną autobiografią; doprowadził do doskonałości łaciński język poetycki; wywarł duży wpływ na europejską poezję, muzykę i sztuki plastyczne.
MARCJALIS, ok. 40–ok. 104, poeta rzymski; twórca epigramu rzymskiego; w 15 księgach swoich utworów zobrazował życie Rzymu w epoce Flawiuszów.
Filozofowie:
SENEKA STARSZY, ok. 55 r. p.n.e.–ok. 40 r. n.e., ojciec Seneki Młodszego, retor rzymski; autor zbioru złożonego z cytatów i fragmentów mów sądowych i doradczych współczesnych mu retorów, dający obraz wymowy i retoryki wczesnego cesarstwa.
SENEKA MŁODSZY, 4? r. p.n.e.–65 r. n.e., syn Seneki Starszego, rzymski poeta, filozof i retor, wychowawca Nerona; przedstawiciel stoicyzmu; autor m.in. 12 ksiąg dialogów filozoficzno-moralnych (Pisma filozoficzne, wydanie polskie 1965), Listów moralnych... (wydanie polskie 1961) oraz prac przyrodniczo-geograficznych O zjawiskach natury (wydanie polskie 1969); z utworów poetyckich zachowały się m.in. satyra menippejska, 9 niescenicznych tragedii (m.in. Fedra, Medea), opartych na wzorach greckich.
TACYT, ok. 55 - ok. 120, ostatni wybitny historyk rzymski; 97 konsul, następnie zarządca prowincji Azja; dzieła, m.in. Roczniki (lata 14–69), Dzieje (lata 69–96), Germania, pisane z celem moralizatorskim, dzięki walorom stylistycznym (wnikliwość psychologiczna, charakterystyka postaci, dramatyzowanie faktów historycznych) należą do najwybitniejszych osiągnięć literatury rzymskiej; polski przekład całości utworów 1957.

II (100-200 n.e.)
MAREK AURELIUSZ, 121–180, cesarz rzymski od 161, filozof; przedstawiciel stoicyzmu; prowadził wojny z Partami (162–166) oraz koalicją plemion germańskich i sarmackich (166–180 –tzw. wojny markomańskie); Rozmyślania (wydanie polskie 1913).

III-V (200-475 n.e.)
HIERONIM ZE STRYDONU, święty, 347–419,, sekretarz papieża Damazego I; Ojciec i doktor Kościoła; autor przekładu Biblii na język łaciński (tzw. Wulgaty), używanego powszechnie od średniowiecza w Kościele zachodnim.
AUGUSTYN, Aurelius Augustinus, święty, 354–430, wczesnochrześcijański filozof i teolog; ojciec i doktor Kościoła; główny przedstawiciel patrystyki; twórca pierwszego wielkiego systemu filozoficzno-teologicznego chrześcijaństwa, opartego na interpretacji neoplatonizmu ( nurt filozoficzny nawiązujący do platonizmu, opracowany przez Plotyna; przejęty przez myślicieli chrześcijańskich (Orygenes, św. Augustyn), arabskich (* arabska filozofia średniowieczna) i żydowskich (* żydowska filozofia średniowieczna) był dominującym nurtem filozoficznym średniowiecza (Eriugena, św. Anzelm z Canterbury) i renesansu (Mikołaj z Kuzy), wpłynął także na wielu autorów nowożytnych i współczesnych (F.W. Schelling, G.W.F. Hegel)) , charakteryzującego się: teocentryzmem, kreacjonizmem, iluminizmem; połączył teorię predestynacji z istnieniem wolnej woli odpowiedzialnej za zło na świecie; sens dziejów ujmował jako wynik konfliktu między państwem Bożym i ziemskim; Dialogi i pisma filozoficzne (wydanie polskie 1953–54), Wyznania (wydanie polskie 1844), O państwie Bożym (wydanie polskie 1835).
PLOTYN, ok. 204–ok. 269, filozof grecki; przedstawiciel neoplatonizmu, twórca systemu panteistycznego opartego na teorii emanacji, w którym absolut wyłania z siebie swe kolejne hipostazy; oddziałał na wczesną filozofię chrześcijańską; Enneady (wydanie polskie 1959).

476 Koniec państwa zachodniorzymskiego.

FILOZOFIE
STOICYZM- Zenon z Kiton, - zasada złotego środka, zachowania spokoju w każdych okolicznościach. Preferowali umiar i równowagę psychiczną, wyw. silny wpływ na twórców renesansu.
EPIKUREIZM - carpe diem - trzymaj dzień- umiejętność wykorzystania każdej chwili. Pref. Radość życia,. Akceptację takiego jakim jest, umiejętność brania z życia rzeczy najlepszych i najwartościowszych. Uważali że panta rei - wszystko płynie, każda chwila jest niepowtarzalna. Rzymianie „tempus fugi” - czas płynie. Nie uznawali fascynacji śmierci- żyjemy póki żyjemy, po śmierci przestajemy być sobą, śmierć jest poza nami a
HEDONIZM - wszystko mija, należy używać przyjemnmości. Preferowali biesiady, uciechy cielesne. Stał się ojcem konsumpcjonizmu.
SOFIZM- kontestacja, ludzie wątpiący, krytyczni, analizują. Z takich postaw rodzi się postęp i cywilizacja. Sokrates „ Wiem że nic nie wiem”, Protagoras z Abdery „ Człowiek jest miarą wszechrzeczy” - człowiek najważniejszy, co się z nim wiąże jest najważniejsze i najistotniejsze. Terencjusz „Człowiekiem jestem, więc nic co ludzkie nie jest mi obce”.

MITOLOGIA
MIT jest opowieścią o stałej warstwie fabularnej wyrażającej wierzenia danej społeczności. Mit wyraża emocje - najczęściej zbiorowe,
np. lęk, niepokój, podniecenie, radość. To, co niejasne, chwiejne,
nieokreślone, otrzymuje wyraz i kształt w opowiadaniu mitycznym; np. przemienność pór roku zostaje przekształcona w barwną fabułę i uzyskuje motywację przyczynową w postaci bóstw uosabiających siły przyrody. Dzięki mitycznym formom myślenia to, co niejasne, zostaje wyjaśnione i przybliżone. Mity pełniły funkcje poznawcze - umożliwiając interpretację zjawisk przyrody; światopoglądowe - jako podstawa wierzeń religijnych; sakralne - poprzez powiązanie z kultem bóstw i rytualnych obrzędów; Głównymi bohaterami mitów są bogowie, demony i herosi, tj. ludzie obdarzeni nadprzyrodzonymi właściwościami, półbogowie (niekiedy zrodzeni ze związku bóstwa i człowieka). Mit tworzy świętą przestrzeń - miejsce, na którym żyją bogowie (np. Olimp).

„Dedal i Ikar” Na Krecie panował Minos. Jego żona Pazyfae, ze związku z Zeusem urodziła Minotaura pół-byk, pół-człowiek. Na Kretę przybył Dedal z synem Ikarem. Zbudowali labirynt. Jego posągi były tka dynamiczne, że przykuwano je łańcuchami.
Minos nie chciał go wypuścić. Uciekł z synem. Ikar za blisko słońca- spadł.
Dedal - wytrwałość, opanowanie, mądry, wykształcony. Symbol rozwagi i mądrości.
Ikar - przeciwieństwo, rozmarzony, zafascynowany zjawiskami i światem, kocha ryzyko. Interesują się światem ale każdy w innych celach: Dedal- odkrywa tajemnice natury, obserwuje ptaki, naśladuje przyrodę żeby tworzyć doskonałe rzeźby. Ucieczka z wyspy to wolność. Ikar - szuka w świecie realizacji marzeń, szuka cudowności. Wzbicie w powietrze to wolność. Realizacja marzeń kosztuje go utratę życia. Symbolicznie - lot symbol drogi, , słońce znak ideału. Ikar uczy wierności ideałom i wytrwałości dążenia do celu. Dedal uczy wytrwania w cierpieniu, życia z cierpieniem.

„Mitologiczne pochodzenie świata”- Na początku Chaos. Z Chaosu para bogów Uranos- Niebo, Gaja - Ziemia. Z nich wywodzi się ród tytanów. Młodszym rodzeństwem byli cyklopowie i hekatonchejrowie - sturęcy. Strącił ich do Tartaru. Kronos- najmłodszy syn skaleczył Uranosa i strącił z tronu. Z jego krwi 3 boginie zemsty. Z bogami powstał świat - ziemia, słońce, gwiazdy, rośliny, zwierzęta. Nad bogami panował Kronos z Reją. Połykał każde dziecko. Reja podała mu kamień w pieluchach a na Krecie ukryła Zeusa. Wychowywały go nimfy i koza Amaltea. - jej róg to róg obfitości. . Dzeus poradził ,matce aby dała Kronosowi środki na wymioty. Wyrzygał : Hadesa, Posejdona, Herę, Demeter, Hestię. . Koza umarła, z jej skóry zrobił tarczę - kuloodporną. .
Jest to mit teogoniczny i kosmogoniczny. Dzieli świat na niebo i ziemię- dół i górę. Zespolenie przeciwieństw- tłumaczono hierarchię społeczną. Nie ma miejsca na sacrum , jest dążenie do władzy i zbrodnia. Łańcuch zbrodni. Bogowie nie kierują się etyką, nie mają moralności, mitologia nie ocenia ich czynów. Nie różnią się od ludzi, są słabi, źli, żądni władzy, pragną zemsty i są krótkowzroczni. Ambrozja zapewnia im nieśmiertelności Usprawiedliwia zachowanie człowieka, żyjącego w świecie, który zrodził się z chaosu i w chaosie, ze zbrodni i dla zbrodni.
„Chaos” - niemożliwość wyjaśnienia powstania świata.

„Mitologiczne pochodzenie człowieka”
„calos cagatos” - człowiek piękny i dobry
2 teorie pochodzenia - Panowanie Kronosa- wiek złoty. Rzeki płynęły mlekiem, z drzew miód, ziemia sama wydawała plony. Ludzie żyli bez trudów i smutków. Po up. Kronosa - wiek srebrny. Dzieciństwo trw. 100 lat. , życie dojrzałe krótkie i pełne zgryzot. Ludzie byli dumni i Zeus ich zniszczył .Wiek brązowy- ludzie gwałtowni, miłujący wojnę- okres heroiczny- Herakles, Tezeusz - bohaterowie spod Troi. Teraz trwa wiek brązowy. Inne podania - Prometeusz stworzył go z gliny i łez, dusza- z ognia niebieskiego. Człowiek słaby i nagi. Brakowało mu sił. Przyniósł na ziemię pierwsze zarzewie- człowiek mógł się ogrzać i bronić.
Brak jednoznacznej odpowiedzi. Obniżanie wartości człowieka- ukazanie zamiłowania człowieka do rzeczy niezwykłych. Przeszłość- baśń. Drugie podanie - konkretne i szczegółowe. Ciało- ziemskie i zniszczalne, dusza- boskie, niezniszczalne Człowiek powstał z miłości. Potrzebował boga bo był słaby i niczego nie umiał. Wnika w głąb człowieczeństwa, szuka wartości, praw etycznych, inteligencji. Ogień - największa wartość (ciepło, potrawy, obrona przed zwierzętami, wytop metali ale i pożary, walka przeciw ludziom). Człowiek z podporządkowanego przyrodzie stał się jej panem. Przetwarza dary przyrody, rozwija się. Prometeusz dał inteligencję i nadzieję.

„Mit o Prometeuszu”
Prometeusz - tytan. Dał ludziom ogień. Nauczył ich z niego korzystać. Zeus kazał Hefajstosowi stworzyć piękną kobietę. Hera nauczyła robót kobiecych, Afrodyta wdzięk, Hermes - pochlebczy charakter. Imię Pandora. Zostawiona przed domem - Prometeusz wyczuł podsęp. Wziął ją brat Epimeteusz. Otworzyli beczkę którą Pandora dostała od bogów z nieszczęściami , smutkami i chorobami. Prometeusz też zrobił bogom podstęp: zabił woła i podzielił na 2 części - mięso nakrył skórą, a kości tłuszczem. Zapytał Zeusa co chce w darze - wybrał tłuszcz bo myślał że pod nim jest mięso. Skazał Prometeusza - przykuł do skał Kaukazu. Orzeł wydziobywał mu wątrobę.
Cierpi przez miłość do ludzi. Dał ogień, naukę o liczbach, piśmie, statkach, zwierzętach, lekarstwa, zioła, metale, dał moc panowania nad światem. Zbliżony do wizji biblijnego Boga: mądry, dobry, doskonały, dawca praw etycznych. Wskazał człowiekowi że może osiągnąć szczęście, można panować nad światem. Prometeizm- poświęcenie siebie dla innych. Wyznaczenie roli człowieka- uzależnionego od woli bogów. Ewa vs Pandora - Ewa aby człowiek nie był samotny, Pandora - bogata, mądra, piękna ale zła , kłamliwa i podstępna. Mitologia widzi świat w 2 kategoriach : dobra i zła .Dwoistość ludzkiej natury, ścieranie się elementów pozytywnych i negatywnych. Prometeusz nad wszystkim. Związany z człowiekiem, dystansuje się od spraw ziemskich ale i boskich. Jest buntownikiem, darczyńcą, dobroczyńcą, ale samotną, mimo realizacji najwznioślejszych idei.

ZWIĄZKI FRAZEOLOGICZNE
ciemności Tartatu - coś nieogarniętego, trudnego do pojęcia, krańcowość, potępienie;
nić Ariadny- Ariadna ocaliła Tezeusza który przybył zabić Minotaura. Ariadna dała mu kłębek nici . Wyszedł z labiryntu. Oznacza wyjście z sytuacji, drogę powrotną, udzielenie pomocy w trudnej sytuacji;
olimpijski spokój- spokój stoicki, niczym nie zmącony;
pięta Achillesa- słaby najczulszy punkt;
róg obfitości- róg kozy która karmiła Zeusa. Oznacza bogactwo, posiadanie każdej rzeczy, spełnienie pragnień;
stajnia Augiasza - jedna z prac Heraklesa. Był syf, a on skierował rzekę Penejos i umył ja. Oznacza nieporządek, bałagan, k którym trudno się uporać;
syzyfowa praca - Syzyf król Koryntu oblubieniec bogów zdradził jakieś ich tajemnice. Potem zamknął w piwnicy bożka śmierci - Tanatosa. Ludzie przestali umierać. Hades złożył skargę i Ares uwolnił go. Syzyf zabronił grzebać swoje ciało. Błąkał się i użalał. Wrócił na ziemię i o nim zapomniano. Przypomniano i za karę miał wtaczać wielki kamień. Oznacza zajęcie nie do wykonania, bezsensowne i niemożliwe do realizacji.

EPIKA GRECKA I RZYMSKA
HOMER - najwybitniejszy epik helleński. Ślepiec, wędrowiec. Kwestia homerycka- spór o autorstwo Iliady i Odysei. Pozostawił podział na rodzaje (epika (epopeja (epos) , liryka(wiersze liryczne) i dramat (tragedie i komedie)) i gatunki literackie.
Ważną funkcję w realistycznym
obrazowaniu pełnią też EPOSY napisane HEKSAMETREM.

EPOS (epopeja) - główny gatunek epicki wykształcony w starożytności, który później zastąpiła powieść. Jest to rozbudowany utwór wierszowany przedstawiający dzieje mitycznych , legendarnych lub historycznych bohaterów na tle wydarzeń przełomowych lub danej społeczności narodowej ; na pierwszy plan w epopei wysuwa się fabuła , narrator - wszechwiedzący i obiektywny - ujawnia się w inwokacji , całość przedstawia z epickim dystansem.

STYL EPOSU jest podniosły, obfituje w drobiazgowe opisy ważnych przedmiotów i sytuacji; -
"Iliada" i "Odyseja" Homera (epopeje greckie), "Eneida"
Wergiliusza (epopeja rzymska) -
utwór epicki, pisany wierszem lub
prozą, ukazujący wszechstronnie i
szczegółowo życie narodu (społeczeństwa) w przełomowym momencie historycznym; charakterystyczne jest wprowadzenie bogatego tła obyczajowego, realizm przedstawienia, wielowątkowość akcji pozwalająca ogarnąć wiele środowisk i odzwierciedlić wszechstronnie życie społeczeństwa;

CECHY EPOPEI:
Opowiada o bohaterach (herosach) w ważnych momentach hist. Zawiera szeroki materiał epicki z real. obrazem . Narrator.
Styl: plastyczność opisów, bogactwo epitetów, opisy podkreślają cechy postaci, rozbudowane porównania (homeryckie) , retardacja, wysoki styl, heksametr, paraleryzm akcji, charakter epizodyczny, jego cząstki stanowią zamknięte całości. Epicki dystans, jest uczuciowy stosunek autora. Porównania homeryckie, retardacja, styl wysoki.

„Iliada” Achilles heros grecki obraził się na Agamemnona- głównodowodzącego wojsk greckich za odebranie panienki - Bryzjdy. Wycofał się z walki. Trojanie zaczęli mieć przewagę. Przyjacielowi Patroklesowi odmówił i nie wrócił do walki, ale dał mu swoją zbroję. Patrokles zginął z ręki Hektora. Gdy Achilles dostał od Hefajstosa nową zbroję, zabił Hektora. Najwyższa wartość: męstwo, waleczność, bohaterowie wyolbrzymieni, skazani na walkę przez bogów, którzy zaplanowali przebieg. Bogowie ingerują w walkę. Hektor i Achilles kierują się moralnością bogów - gniew, przekleństwo, zemsta, obraza, zniechęcenie. Nawiązanie - Przekłady fragmenty:Jan Kochanowski (3 księgi),Lucjan Rydel, Juliusz Słowacki, Słowacki, Tetmajer., całość w XVIII- Ksawery Dmochowski, Stanisław Staszic. Postecie wykorzystał Kochanowski w „Odprawie posłów greckich”.
„Odyseja” - Wybuchła wojna Trojańska, Penelopa urodziła syna Odyseuszowi - Telemacha. Odys udawał szaleńca ale się nie udało i poszedł na wojnę. Myślał że za 2 tygodnie wróci, bo Troja padła. Wracał 2 lata , różne przygody: w jaskini cyklopa. 2 zjadł reszta uciekła. Król Wiatrów Eol dał mu worek z wiatrami. W kraju Lajstrygonów obrzucono go kamieniami- ledwo przeżył. Potem czarodziejka Kirke zamieniła ich w świnie. Odys miał odtrutkę. Zmusił ją do zmiany w ludzi. Żyli tam rok. Terezjasz przepowiedział mu dalszą tułaczkę. Na wyspie syren przywiązany do masztu słuchał. Na wyspie Hekiosa zjedli święte krowy. Okręt się rozbił, Odys przeżył, znalazła go nimfa Kalipso. Został 7 lat. Gdy płynął do domu Posejdon przypomniał sobie klątwę cyklopów i rozbił okręt. Znalazła go córka króla Alkinosa Nauzykaa. Opowiedział swoje dzieje i pozwolił wrócić. Zamieniony w starca, stanął do walki o rękę Penelopy. Przestrzelił 12 toporów. Zrobił i opadły z niego łachmany. Rozpoznany przez żonę i Telimacha. . Wracał 10 lat, bogowie o tym decydowali. Odys nie różni się od bogów. Nie ma etyki. Chciał wracać do domu.
Porównanie „Iliady” i „Odysei” - po 24 pieśni „I”- 50 dni, powst. IX-VIIIw, napis. VI p.n.e. - epizod z oblężenia Troi z wojny 10 letniej, „O” 40 dni, powrót Odysa po 10 letniej tułaczce. „Koń Trojański”. „I” - epopeja bohaterska, batalistyczna, „O” - fantastyczna, przygodowa.

WERGILIUSZ „ENEIDA” Dzieje najmłodszego króla Troi Priama- Eneasza. Poetycki opis wędrówki Eneasza z Troii do Italii. Jest jakby kontynuacją „Iliady”.

LIRYKA GRECKA
SAFONA - Poetka starożytnej Grecji, autorka pieśni weselnych, hymnów, modlitw, pieśni miłosnych, opiekunka dziewcząt.
„Pożegnanie” wiersz opisuje klimat domu Safony. Życie dziewcząt było beztroskie, pogodne, pełne przepychu, wesela, tańca, miłości. Safona uważała, że najważniejszymi wartościami w życiu są: śpiew, taniec i miłość
„Pogarda dla nieznającej poezji” - wyraża pogardę dla beztalencia. W formie liryki pośredniej wyraża uznanie dla siebie. „ Nie zrywałaś róż Pierii” - nie otarła się o sztukę. Buduje swój pomnik chwały. Bezrymowa, meliczna- śpiewna, zwrotka saficka -4 wersowa. Poezja refleksyjna i miłosna, styl wysoki.
TYRTEUSZ-VII p.n.e. „Rzecz to piękna” - tematyka patriotyczna, ukazał piękno śmierci w obronie ojczyzny „Rzecz to piękna dla ojczyzny zginąć” - kto się tego zlęknie, okryje hańbą siebie i swoją rodzinę. Styl oratorski. Ten sposób myślenia przeniknął do współczesności i nazywany motywem poezji tyrtejskiej. Przewija się praktycznie we wszystkich epokach.
ANKREONT- VI p.n.e. „Słodki bój”- pieśń skierowana do służącego, aby podmiot liryczny mógł wygrać „na pięści” z Erosem, greckim bogiem miłości. Język prosty, styl średni, charakter zabawy, z dystansem. Wiersze liryczne, pieśni biesiadne, wiersze fraszkowate. Jest to różnorodność gatunkowa. piewca wina i miłości, twórca wierszy lirycznych sławiących uroki życia oraz pieśni biesiadnych wyrażających pochwałę miłości i wina. Utwory o takich motywach (topos miłości) nazywają się anakreontykami.
„Słodki bój”, „Igraszki”, „Piosenka”, „Anonim/Anakreontyk”.

LIRYKA RZYMSKA

HORACY- poeta liryczny Rzymu; zwał swoje utwory Carmina tj. pieśni - później zostały one nazwane odami. Świat poetycki Horacego jest pełen słońca i pogody, mądrej refleksji i spokoju. Jego liryki można podzielić na: a) ze względu na temat 1. Liryki patriotyczno- obywatelskie; 2. Refleksyjne; 3. Biesiadne; 4. Autotematyczne ( o poezji) b) ze względu na ukształtowanie monologu poety 1. Liryka inwokacyjna (w II osobie) - zwraca się do kogoś; 2. Liryka wyznaniowa ( I osoba) - wyznaje swoje uczucia.

„O CO POETA PROSI APOLLINA”
Prośba skierowana do Apollina o zdrowie, życie zgodne z naturą, nie troszczenie się o jutro „carpe diem”, łagodna starość. Poeta nie pragnie dóbr materialnych, chce cieszyć się tym co ma.
Poezja Horacego to poezja pełna refleksji, szukająca w filozofii pomocy moralnej. Łączy poeta epikureizm i stoicyzm.
EPIKUTEIZM- carpe diem! - chwytaj dzień, ciesz się każdą chwilą.
STOICYZM- nakazywał zachowanie równowagi ducha w szczęściu i nieszczęściu .
Od Arystotelesa zaczerpnął poeta ideę „złotego środka”
VIRTUS - zespół cech pozytywnych zaczerpnięty od stoików: uczciwość, wewnętrzny spokój, niezależność, czystość, ład moralny; Horacy cenił sobie wolność, głosił zasadę nieubiegania się o władzę, bogactwa, poprzestanie na małym, skromnym życiu.

„EXEGI MONUMENTUM AERE PERENNIUS” („Stawiłem sobie pomnik trwalszy niż ze spiżu”).
W tym utworze autor oceniając swoje życie, dochodzi do wniosku, iż poprzez swą twórczość pozostanie niezapomniany w pamięci potomnych, że mimo iż umrze, każdy będzie o nim zawsze pamiętać. To właśnie jest dla Horacego typ pomnikiem, a on sam świadomy był swojej poetyckiej wielkości, co wyraża słowami : „non omnis moriar” („nie wszystek umrę”)

DRAMAT ANTYCZNY
SOFOKLES „ANTYGONA” Antygona córka Edypa, rozmawia z siostrą Ismeną o śmierci braci Antygona chce grzebać brata Polinejkesa wbrew zakazowi Kreona. Grzebie za co zostaje zamurowana. Postacie: (Antygona, Ismena, Kreon, Hajmon, Eurydyka, Terezjasz, Strażnik, Posłaniec, Chór ).W tym utworze najbardziej istotny jest konflikt, starcie się dwu przeciwnych sił, dwu przeciwnych racji. Argumenty Kreona, uzasadniające jego rozkaz, wydają się być słuszne. Jednak głęboko ludzkie i szlachetne są też racje Antygony. Kreon zakazuje pogrzebać ciało Polinejkesa, zostawia go na pastwę psów i sępów. Kreon był władcą despotycznym i bezwzględnym, który nie znosił sprzeciwu. Polinejkesa uważał za zdrajcę kraju, postanowił go ukarać. Antygona zdecydowała pogrzebać ciało brata, dokonała „świętej zbrodni”- złamała rozkaz Kreona - kierowała się w swym postępowaniu uczuciem „ współkochać przyszłam , nie współnienawidzić”. Antygona była wierna swym ideałom , zbyt kochała brata, nie mogła skazywać go na wieczną tułaczkę i cierpienia. Gdy Kreon za jej postępek skazał ją na śmierć , nie prosiła go o przebaczenie , okazała swą niezłomność. Gdy Kreon dowiedział się, że lud stoi po stronie Antygony, pyta: „Lud mi dyktować będzie co mam czynić? Mam więc dla innych państwa czy dla siebie?”- był despotą i tyranem. Cechował go „daltonizm moralny”. Antygona do końca pozostała wierna prawom boskim i sobie. Kreon i Antygona dopuścili się „hybris” zgrzeszyli pychą i zostali ukarani.
Utwór Sofoklesa jest ostrzeżeniem, a zarazem rozwinięciem stwierdzenia, że „pycha przychodzi przed upadkiem” i gubi ludzi. Zrozumiał to wreszcie Kreon, bo jej przypisał skutki swojego postępowania „Marne to państwo, co li panu służy”
TRAGIZM kategoria estetyczna i etyczna; polega na ukazaniu nierozwiązalnego konfliktu pomiędzy szlachetnymi dążeniami jednostki, a nieuchronnością katastrofy, jaka ją spotyka. W dramacie Sofoklesa tragiczny konflikt dotyczy niezdolnych do współistnienia.
Tragicy greccy: Sofokles, Eurypides, Ajschulos
Podstawowym pojęciem tragedii greckiej jest wewnętrzne oczyszczenie KATHARSIS, gdyż dzieło antyczne miało oddziaływać na przeżycia odbiorców. Wewnętrzne oczyszczenie - katharsis, dzieło antyczne miało oddziaływać na odbiorców, zasada 3 jedności - czasu, miejsca i akcji (wymyślona przez Arystotelesa), chór, Koryfeusz- przewodnik chóru, Prolog, Epilog, Parodos- wejście chóru, Exodos- zejście, partie dialogowe Episodiony. Antygona przedstawia problemy moralne, polityczne i międzyludzkie. Rozważa problem winy i kary, zależności między państwem a jednostką, powinności wobec bogów i władcy. Konflikt władzy świeckiej i duchownej.

„KRÓL EDYP”

Oparty na mitach tebańskich o Edyp zabija ojca Lajosa i żeni się z matką Jokastą bo rozwiązuje zagadkę Sfinksa. Jego synowie mieli dzielić się tronem, zginęli w bratobójczych walkach. Władzę obejmuje brat Jokasty Kreon. Postacie: (Edyp, Lajos, Jokasta, Sfinks, Kreon.). Wiara w fatum - determinizm- los człowieka jest przeznaczeniem

TRZY TYPY DRAMATU:

TRAGEDIA ( tragos - kozioł, ode - pieśń) - nazwa wywodzi się z pochwalnych, podniosłych hymnów dytyrambów śpiewanych przez pasterzy ubranych w koźle skóry; jest to dramat poważny, konfliktowy, zagadnieniowy, dochodzi w nim bowiem do starcia różnych postaw ludzkich, kończy się katastrofą, która miała swoje źródło w przeznaczeniu- FATUM.

KOMEDIA-(komos-orszak) weselny, pieśni zabawne, wesołe żartobliwe) jest to dramat lekki, pogodny, satyryczny, wesoły, o pomyślnym zakończeniu (komizm charakteru, sytuacyjny, słowny).

DRAMAT SATYROWY - chór występował w kostiumach przedstawiających satyrów (selenów) tj. towarzyszy Dionizosa, który wg. legendy prowadził wesoły tryb życia, grając, tańcząc i śpiewając przy winie, często w towarzystwie nimf.

CECHY TRAGEDII ANTYCZNEJ:
1.Trzy jedności - czasu ( akcja nie przekracza jednej doby ), -miejsca,-akcji-jednowątkowość
2.Wystąpienia chóru- stasimony i wystąpienia aktorów- epizodiony- po 5 na przemian.
3.Chór poprzedzał wystąpienia aktorów, komentował wydarzenia na scenie, w pieśniach lirycznych wprowadzał refleksję, wykonując przy tym odpowiednie figury taneczne.
Prolog-wprowadzenie, Paradoks-pierwsza pieśń chóru, Eksdos-końcowa pieśń chóru
4.Ograniczona liczba osób.
5.Nie ma scen zbiorowych.
6.Teatr maski.
7.Postacie monolitowe- bohaterowie prawi lub źli.

BIBLIA

BIBLIA - niepodważalny autorytet, zbiór pism sakralnych (Pismo Święte).Nazwa pochodzi od greckiego słowa biblios-łodyga papirusu, później zwój papirusu, księga, słowo „biblia” znaczy więc dosłownie „księgi”. W tradycji chrześcijańskiej jest to Pismo Święte (historia Sacra), które powstało pod wpływem natchnienie bożego Dla ludzi wierzących jest ona wykładnią zasad moralnych, zasad wiary, dla ludzi innych wyznań jest świadectwem kultury ludzi bliskiego wschodu i starożytnego Izraela. Jest także wspaniałym dziełem literackim.
Jerozolima- miasto 3 religii - chrześcijańskiej, judaizmu i islamu. Początek ustnej tradycji chrystianizmu sięga XIX w. p.n.e. („Dekalog”), IX/VII Izajasz; VII/VI Jeremiasz, Ezechiel, Daniel; V ostatni prorocy, Pięcioksiąg, Księga Hioba; IV - Księga Psalmów; III/II - Księgi Machabejskie. Przekład grecki ksiąg hebrajskich. 0 - Jezus Chrystus; I - Ewangelie.

ZAWIERA księgi historyczne (epickie) dydaktyczne, prorocze i apokaliptyczne (dramat), poetyckie (liryka). Rodzaj epicki: poemat opisowy „Księga Rodzaju”, biografia -„Ewangelie”, powieść obyczajowa „Księga Rut”, przypowieść w Ewangeliach, kroniki „Księga Kronik, Księga Królewska, Księga liczb, epistolografia - listy apostołów w Nowym Testamencie, zbiór praw - Księga Powtórzonego Prawa. Gatunki liryczne: pieśń miłosna „Pieśń nad Pieśniami”, hymn Hymn do Miłości w Pieśni nad Pieśniami, psalm- Księga Psalmów, tren- Księga Samuela, Lamentacje Jeremiasza. Dramat: Księga Hioba, Pieśń nad Pieśniami. Spisana w 3 językach : hebrajsku, aramejsku i grecku

PODZIAŁ BIBLII : „ST” I „NT”.
„ST” 1. Prawo (TORA - „Pięcioksiąg Mojżeszowy” - 1. Księga Rodzaju (Genezis) 2. Księga Wyjścia (Exodus), 3. Księga Kapłańska, 4. Księga Liczb, 5. Księga Powtórzonego Prawa.) Zawiera dzieje ludzkości od stworzenia świata, dzieje patriarchów od Noego do Mojżesz, wyjście do ziemi obiecanej, historię Izraelitów aż po czasy króla Salomona. 2. Prorocy - obejmuje wydarzenia po śmierci Mojżesza, dzieje królestwa izraelskiego i judzkiego aż do ich upadku. 3. Pisma - to część, na którą składają się utwory poetyckie - „Księga Psalmów”, „Pieśń nad pieśniami”; dzieła filozoficzne i księgi historyczne.
„NT”
Księgi historyczne (cztery Ewangelie) i Dzieje Apostolskie), Księgi dydaktyczne (Listy św. Pawła) i Księgę prorocką (Objawienie św. Jana).
W BIBLII WYRÓZNA SIĘ :
STARY TESTAMENT (ST) - zbiór pism judaistycznych, powstał ok. XII w p.n.e., teksty ST pisane były w j. hebrajskim, niektóre fragmenty w greckim i aramejskim; najdawniejszym tłumaczeniem ST jest Sepuaginta- tłumaczenie „siedemdziesięciu” (III - II w p.n.e.) - przekład na j. grecki dla Żydów , księgi biblijne ST- historyczne, mądrościowe-przypowieści , przysłowia, psalmy; prorockie -apokalipsa
„Księga Rodzaju” („Genezis”) - Bóg stworzył ziemie, światłość (dzień) i oddzielił ją od ciemności (nocy). 2 Dnia niebo, 3 ląd od morza, drzewa, kwiaty. 4 dnia słońce, księżyc. 5 dzień - ptaki, ryby. 6 dzień inne zwierzęta. Potem człowieka na swoje podobieństwo. - geneza powstania świata.
Psalmy - do śpiewania. Uwielbienia, dziękczynienia, prośby, przeproszenia.
Proroctwa, „Pieśń nad Pieśniami”- dosłownie poemat liryczny o tematyce miłosnej. Oblubieniec i oblubienica są alegorią oblubieńczej miłości Boga do ludzi i kościoła, miłości Boga do narodu wybranego
NOWY TESTAMENT (NT) - zbiór pism chrześcijańskich, powstał w okresie 51 do 96 r. po narodzeniu Chrystusa, teksty NT pisane były w j. greckim; autorzy NT są sobie współcześni, toteż w Ewangeliach i Listach Apostolskich znajduje odbicie ta sama historia i kultura; czyny i słowa Chrystusa przekazywali w Ewangeliach jego uczniowi - trzy z nich - autorstwa Mateusza, Marka i Łukasza nazywa się synoptycznymi, gdyż zachodzi tu wspólne podobieństwo.
Przypowieści „O siewcy”, „O synu marnotrawny” ; „Hymn do miłości”; „Apokalipsa” - zamyka całość historii zbawienia”.

Biblia posiada wielu autorów, z których większość jest nieznana:
teksty prawne łączono z Mojżeszem, księgi tzw.mądrościowe z królem Salomonem, hymny i psalmy z królem Dawidem
Przekładu całej Biblii na j. łaciński dokonał w IV w p.n.e. św. Hieronim- WULGATA.

KATOLICKIE PRZEKŁADY BIBLII:
Biblia Królowej Zofii - XV w, Biblia Leopolity - XVI w, Biblia Jakuba Wujka - XVI w,

INNOWIERCZE PRZEKŁADY BIBLII:
Biblia brzeska XVI w , Biblia nieświeska XVI w , Biblia gdańska XVII w , Biblia Tysiąclecia -1965r - tłumaczenia z języków oryginalnych.

Stworzenie świata MITOLOGIA vs BIBLIA
Biblia-monoteizm-człowiek podniesiny do godności Pana-Bóg
mitologia-politeizm-człowiek- igraszka w rękach Bogów-Uranos i Gaja

PRZYPOWIEŚĆ (gr. parabole- zestawienie obok siebie)- utwór narracyjny, gatunek literatury moralistycznej; postaci i zdarzenia istnieją po to , aby wyjaśnić nadrzędne prawdy uniwersalne: moralne, filozoficzne, religijne.Przypowieść zestawia 2 rzeczywistośći: pierwsza jest obrazem życia codziennego (świat przedstawiony), druga znajduje się w swerze pojęciowej np. moralnej - dobro lub zło, wina i odpowiedzialność człowieka
Zrozumienie i interpretacja przypowieści wymaga przejścia od znaczenia dosłownego do znaczenia alegorycznego lub symbolicznego. PRZYKŁAD (łac. exemplum) 0dmiana przypowieści; opowiadanie , w którym postacie i zdarzenia służą jako przykład postaw moralnych;
Przypowieści:
„O SYNU MARNOTRAWNYM”- uczy, że zawsze trzeba umieć przebaczyć ludziom, dać im szansę poprawy i zrozumieć swój błąd
„O MIŁOSIERNYM SAMARYTANINIE” - uczy tolerancji, pomocy, wrażliwości na los innych ludzi.
„O SIEWCY”- użyta przenośnia: siewcą jest Chrystus, zbożem - słowo Boże , glebą natomiast dusza ludzka.

PSALMY
PSALM (gr. psalmos, łac. psalmus) oznacza śpiew i trącanie instrumentu o nazwie psałterz; zbiór hymnów pochwalnych; dziś : biblijny utwór poetycki o charakterze modlitewno- hymnicznym; zbiór psalmów uformował się w IV lub II w; AUTORZY : Dawid , Asaf, Salomon.
RODZAJE PSALMÓW:-błagalne, -dziękczynne, -pochwalne, -królewskie, -patriotyczno-religijne, -mądrściowe
TŁUMACZENIA PSALMÓW - J. Kochanowski, M. Rej, M. Sęp-Szarzyński, F.Karpiński, L.Staff, Cz.Miłosz
PSALM 1 wg. Psałterza puławskiego i Cz.Miłosza. Jest to psalm mądrościowy, który poucza, że kto żyje zgodnie z prawem pańskim, zna naukę Pana, należy do grona sprawiedliwych, a jego czyny zostaną przez Boga nagrodzone, Ci , którzy nie znają nauki Pana zostaną ukarani.
PSALM 8 .wg. Cz. Miłosza - Jest to psalm dziękczynny, który dziękuje Bogu za wszystko, co stworzył. Człowiek stworzony na podobieństwo Boga jest postawiony ponad wszystko ,co znajduje się na ziemi. Jest istotą najdoskonalszą, ukoronowaną przez Pana blaskiem i chwałą, Został stworzony, aby wychwalać Boga, żyć zgodnie z przykazaniami dziękować Mu za wszystko, co stworzył.
PSALM 45 wg.L.Staffa - Jest to psalm królewski, w którym wychwalana jest świetność Boga. Ma on panować nad całą Ziemią, rządzić szczęśliwie. Wynagradzać tych, co żyją zgodnie z boskim prawem, a karać grzeszników. Pan jest bowiem władcą, który będzie rządził na wieki, a ludzie zawsze będą wychwalać jego dobro, składać mu hołd, przynosić dary. Jego synowie będą panować nad Ziemią, a Jego imię będzie niezapomniane przez pokolenia.
PSALM CXXIX wg. Jakuba Wujka - Jest to psalm błagalny i częściowo pochwalny. Ukazuje modlitwę do Boga, który okazuje miłosierdzie i wybacza występki nieprawość. Jest to modlitwa człowieka, który ma nadzieję, że Bóg go wysłucha.
„KSIĘGA APOKALIPSY”
APOKALIPSA (gr. apokalypsis- odsłonięcie, objawienie) to szczególny rodzaj wypowiedzi biblijnej opisującej tajemnice czasów ostatecznych i wyjaśniającej sens dziejów.
Apokalipsa św. Jana jest najbardziej tajemniczą księgą NT, obfitującą w symboliczne wizje, obrazy, znaki, liczby.
-cztery zwierzęta (lew, wół, orzeł, zwierze z ludzką twarzą), -7 trąb i 7 pieczęci, -smok walczący z niewiastą, -bestia Antychryst, -upadek „wielkiego Babilonu” ; i inne.
„CZTERECH JEŹDŹCÓW APOKALIPSY” Otwarto 4 pieczęcie z 7 - symbol wyroków bożych. Pojawia się pierwsze z 4 zwierząt: 1.BIAŁY KOŃ, a na nim jeździec - SYMBOL DOBRA, 2-CZERWONY KOŃ, jeździec z wielkim mieczem -SYMBOL WOJNY, 3- CZARNY KOŃ, jeździec z wagą- SYMBOL GŁODU, 4-ZWIERZE Z LUDZKĄ TWARZĄ i TRUPIOBLADU KOŃ, jeździec o imieniu ŚMIERĆ, a towarzyszy mu OTCHŁAŃ- uosobienie krainy zmarłych. Dano jeźdźcom czwartą część ziemi , by zabijali mieczem , głodem i morem. Św. Jan przepowiada , że zwycięży zło. Prorokuje koniec świata, grozi, pociesza, przestrzega. Walka dobra i złą, upadek ludzkości, chaos i przywracanie ładu świata.
KSIĘGA KOHELETA - istotny w kulturze motyw rozważań nad kondycją ludzkiego istnienia, zadaje pytanie: czym jest życie ludzkie i człowiek. Odp „marność nad marnościami, wszystko marność. Wszystko marność i gonienie za wiatrem...”. Pesymistyczna wizja człowieka i jego życia. Człowiek jest kruchy i przemija, ziemia trwa wiecznie. Czyni i dzieła ludzkie przemijają, a on sam nie nasyci się pożytkiem z trudu jaki ponosi w życiu. Człowiek nie zaznaje szczęścia, bo bogactwo, mądrość i rozum przemija i jest „gonieniem za wiatrem”.

ZWIĄZKI FRAZEOLOGICZNE Z BIBLII
hiobowe wieści - wiadomość smutna, niepomyślna, złą, przygnębiająca;
kainowe piętno - piętno zabójcy;
owoc zakazany - rzeczy pozornie wartościowe, zachęcające, warte wysiłku, a naprawdę szkodliwe, sprowadzające zło;
salomonowy wyrok- wyrok mądry i sprawiedliwy;
Sodoma i Gomora- nieporządek, bałagan, centrum zła, miejsce rozpusty, przemocy, niesprawiedliwości
wdowi grosz - złożenie daru kosztem wielkich wyrzeczeń, oddanie wszystkiego co się posiada;
wieża Babel- niemożność porozumienia się, niezgodność w działaniu, planach;
zamienić się w słup solo- (Lot) - znieruchomieć ze strachu, przestraszyć się
jabłko Adama- zakazany owoc;
krzak gorejący- Bóg przemówił do Mojżesza ukryty w krzakach;
manna z nieba- cudowny ratunek, dar od Boga;
miska soczewicy- oddać coś bezcennego za rzecz o małej wartości;
raj- „Eden” - miejsce cudowne, wymarzone;
ciemności egipskie - ogromne ciemności;
7 krów tłustych, 7 chudych - okres sukcesów, plonów i niepowodzeń;
rzeź niewiniątek - topos wzięty z historii Jezusa - niewinne ofiary;
30 srebrników - zdrada

CYTATY Z BIBLII
„Człowiek zrodzony z niewiasty
ma krótkie i bolesne życie” (Księga Hioba);

„Albowiem poznaje Pan drogę sprawiedliwych
a droga grzesznych zaginie” (Psalm 1);

„Cóż jest człowiek, że pamiętasz o nim
syn człowieczy, że go nawiedzasz”(Ps. Cool

;

„Ze wszystkich stron niegodziwi krążą, kiedy podłość wychwalana jest wśród synów ludzkich” (Ps. 12);

„Przemija pokolenie i rodzi się pokolenie,
a ziemia trwa na wieki” (Z Księgi Koholeta);

„Cokolwiek raz było, to będzie.
Cokolwiek raz uczynione zostało, uczynione zostanie” (Z Ks. Koholeta);

„Wzgardzony będzie człowiek, który chce kupić miłość | Majętnością domu swojego”(Pieśń nad Pieśniami);

„ Miłość nigdy nie ustaje,
(nie jest) jak proroctwa, które się skończą,
albo jak dar języków, który zniknie,
lub jak wiedza, której zabraknie(…)
Tak więc trwają wiara, nadzieja, miłość- te trzy:
z nich zaś największa jest miłość”( Listy św. Pawła „Hymn do miłości”);

..::NATALIA::..

Związki frazeologiczne z mitologii:

miłość lesbijska - termin mający określać intymne związki łączące dwie kobiety. Pojęcie wywodzi się z komedii attyckiej, która wyśmiewała Safonę jako osobę nieobyczajną. W ten sposób powstała legenda o wynaturzeniach, stosunkach erotycznych łączących poetkę z dziewczętami;
chimeryczny charakter - od Chimery, potwora, łączącego cechy lwa, kozy i węża. Przenośnie: kapryśny, dziwaczny, nieprzewidywalny;
jabłko niezgody - jabłko z napisem “Dla najpiękniejszej” rzucone przez boginię niezgody, Eris. O rozstrzygnięcie sporu, która z bogiń: Hera, Atena czy Afrodyta ma je otrzymać, poproszono Parysa. Ten w zamian za obietnicę otrzymania za małżonkę najpiękniejszej kobiety, Heleny - oddał je Afrodycie. Przenośnie: źródło, przyczyna poważnych konfliktów;
czapka niewidka - szyszak Hadesa, czyniący go niewidzialnym. Przenośnie: magiczna czapka;
koń trojański - pod koniec 10 roku wojny Grecy, pozorując rezygnację z oblężenia, opuścili podzamcze, pozostawiając olbrzymiego, drewnianego konia. Trojanie wprowadzili “dar” do miasta, nie wiedząc, że kryje się w jego wnętrzu oddział rycerzy achajskich. Ci, pod osłoną nocy, otworzyli bramy miasta, co doprowadziło do upadku Ilionu. Przenośnie: podstępny, niebezpieczny dar, ukryte niebezpieczeństwo, chytry podstęp;
koszula Dejaniry - umierający centaur Nessos, chcąc zemścić się na Heraklesie, polecił jego żonie swą krew, jako środek zapewniający trwałą miłość męża. Nasączona jadem koszula paliła ciało herosa, przyczyniając się do jego cierpień;
kraina cieni - Hades. Przenośnie: świat umarłych, niewidzialnych;
znaleźć się w labiryncie - budowla o niezwykle skomplikowanym układzie korytarzy, która na polecenie Minosa została zaprojektowana i zbudowana na Krecie przez Dedala. Budynek stał się miejscem zamieszkania Minotaura;
męki Tantala - kara jaka spotkała króla, który zaprosiwszy bogów na ucztę zaserwował im potrawę sporządzoną z ciała własnego syna. Uwięziony w Tartarze cierpiał głód i pragnienie. Przenośnie: straszliwe cierpienia;
wyrocznia delficka - świątynia Apollina w Delfach. Przenośnie: wizja, jasnowidzenie;
nić Ariadny - dar królewny kreteńskiej, który umożliwił Tezeuszowi odnalezienie drogi powrotnej z labiryntu. Przenośnie: sposób na wyjście z trudnej sytuacji;
nić żywota - Mojra Kloto przędzie niż żywota (według Hezjoda). Przenośnie: los, przeznaczenie;
Nike - symbol zwycięstwa, tryumfu oraz istoty, która niesie szczęśliwą wieść o wygranej. Jej posąg umieszczano na dziobach okrętów;
Olimpijski spokój - w czasie starożytnych igrzysk przerywano walki i wojny. Przenośnie: powaga, panowanie nad emocjami;
Orfeusz i Eurydyka - Orfeusz król i śpiewak tracki, syn muzy Kaliope, tak cierpiał po śmierci ukochanej żony, że bogowie postanowili ją mu zwrócić. Postawiono jeden warunek: Orfeusz nie mógł na nią spojrzeć, dopóki nie ujrzą światła dziennego. Ten jednak nie potrafił się powstrzymać i utracił ukochaną na zawsze;
woda letejska - od Lete, rzeki zapomnienia w Hadesie. Przenośnie: rzeka zapomnienia, niepamięci;
Pegaz - skrzydlaty koń Zeusa (od uderzenia jego kopyta miało wytrysnąć źródło Hipokrene, z którego woda dawała natchnienie poetom); dosiąść Pegaza - próbować sił w poezji, pisać wiersze;
wierna jak Penelopa - Penelopa, żona Odyseusza, czekała wiernie na jego powrót dwadzieścia lat;
pępek świata - według mitów świątynia w Delfach miała być środkiem świata. Przenośnie ironicznie: najważniejsza osoba, rzecz;
piękna Helena - żona Menelaosa, króla Sparty. Jej porwanie stało się bezpośrednią przyczyną wojny trojańskiej;
Pole Elizejskie - miejsce biesiad w krainie wiecznej szczęśliwości, raj;
powrót do Itaki - z “Odysei”. Przenośnie: powrót do ojczyzny, domu;
puszka Pandory - z mitu o Pandorze. Gdy bogowie zesłali na ziemię Pandorę, pierwszą kobietę, wyposażyli ją w tajemniczy pojemnik, który zabronili otwierać. Pandora nie posłuchała nakazu i namówiła męża do otwarcia puszki, w której, jak się okazało, ukryte były wszystkie nieszczęścia i choroby. Przenośnie: spotęgowane zło, nieszczęście, przykra i nagła niespodzianka;
pyrrusowe zwycięstwo - od imienia króla Epiru, Pyrrosa. Przenośnie: zwycięstwo opłacone nadmiernymi ofiarami;
Sfinks - potwór o ciele lwa, twarzy i piersi kobiecej i skrzydłach ptaka. Porywał ludzi i rzucał w przepaść, oznajmiwszy wpierw, że będzie tak czynił, póki ktoś nie rozwiąże jego zagadki. Wybawicielem Teb został Edyp;
strzały Erosa - strzały przeszywające serca, rozbudzające różne uczucia;
męki Tantala - król Tantal, pragnąc upewnić się o wszechwiedzy bogów, poczęstował ich potrawą sporządzoną z ciała syna. Oburzony Zeus przywrócił chłopcu życie, ale wyrodnego ojca skazał na wieczny głód i pragnienie. Synonim cierpienia, od którego nie ma ucieczki;
wróżba Tejrezjasza - Terezjasz to ślepy wróżbita, który stracił wzrok w młodości, gdy ujrzał Atenę w kąpieli. W zamian za utracony wzrok otrzymał od Zeusa życie siedem razy dłuższe niż zwykłych ludzi. Znał tajemnice przyszłości, wiedział to, o czym nikt nie wie, rozumiał mowę ptaków;
tytaniczna praca - wyczerpująca, bardzo ciężka praca;
wejść na Parnas - górę Parnas uważano za siedzibę poezji i muzyki.
Przenośnie: osiągnąć sukces (np. literacki);
z tarczą albo na tarczy - z Plutarcha; spartańska matka w ten sposób zwracała się do syna idącego na wojnę, słowa te oznaczają: zwycięż albo padnij;
paniczny strach - niepohamowany, nagły, często nieuzasadniony strach, przerażenie; takie uczucia wzbudzał w ludziach koszmarnie brzydki grecki bóg pasterzy - Pan;
pięta Achillesa - matka herosa, boginka morska Tetyda, aby zapewnić synowi nieśmiertelność, wykąpała go w źródle uodparniającym ciało na wszelkie rany. Jednak zanurzając dziecko, trzymała je za piętę, która pozostała nieodporna. Przenośnie: słaby punkt;
róg obfitości - róg mitycznej kozy Almatei, której mlekiem został wykarmiony Zeus. Młody bóg pobłogosławił róg, który od tej pory napełniał się wszystkim, czego zapragnął ten, kto go posiadał; symbol bogactwa, niewyczerpanych zasobów;
stajnia Augiasza - oczyszczenie stajni nie uprzątanej przez 30 lat było jedną z 12 prac Heraklesa. Przenośnie: miejsce szczególnie zaniedbane, chaos;
syzyfowa praca - bezowocna, daremna praca. Król Koryntu uchodził za “najbardziej przebiegłego ze śmiertelników”, nie tylko nie bał się bogów, ale potrafił ich przechytrzyć (ujawniał boskie tajemnice, uwięził bożka śmierci Tanatosa, wymknął się z Hadesu i żył długie lata na ziemi). Za karę musiał wtaczać głaz pod górę, a gdy ten był u szczytu, spadał i Syzyf od początku podejmował wysiłek;
węzeł gordyjski - kunsztowny węzeł z łyka złożony w świątyni Zeusa przez Gordiosa I. Przenośnie: zagmatwany problem, skomplikowana sprawa;
drakońskie prawo - prawo niezwykle surowe, mające charakter zemsty. Określenie wywiedzione od imienia prawodawcy i reformatora, Drakona;
wyprawa po złote runo - po złote runo baranka boskiego pochodzenia
postanowił wyruszyć Jazon. Zorganizował drużynę (Argonauci) i z pomocą Medei zdobył je.;
złote jabłko - jabłko z napisem “Dla najpiękniejszej” rzucone przez Eris, by skłócić obecne na weselnej uczcie Herę, Atenę i Afrodytę. Parys, w zamian za obietnicę zaślubienia najpiękniejszej kobiety, Heleny, ofiarował je Afrodycie.

Wiele mitów utrwaliło pierwowzory (archetypy) ludzkich postaw i pasji, i jako takie są składnikiem dzieł literackich i malarskich, muzycznych, itp.
Edyp - Tebańczyk, syn Lajosa i Jokasty, zgodnie z przepowiednią zabił własnego ojca i poślubił matkę. Ojciec Polinejkesa, Eteoklesa, Antygony i Ismeny.
Prometeusz - archetyp buntownika i bezinteresownego dobroczyńcy. Tytan, który wbrew woli Zeusa nie tylko ofiarował ludziom ogień, ale też zakpił sobie z
bogów, sprytnie ustalając zasady dzielenia mięsa ofiarnego. Za nieposłuszeństwo został skazany na męki: przykuty do skały na Kaukazie cierpiał niewypowiedziany ból, bowiem co wieczór ptak wydziobywał mu wątrobę, która za dnia odrastała. Nieszczęśnik został uwolniony przez Herkulesa.
Dedal - archetyp człowieka rozważnego, doświadczonego, ale postrzeganego jako skrajnego realistę. Uosabia tęsknotę za
ojczyzną, pragnienie niezależności i wolności. Mitologiczny twórca labiryntu, znakomity architekt i wynalazca.
Syzyf - symbol pracy bezowocnej, nie przynoszącej zamierzonego efektu.
Ikar - archetyp człowieka, który w pragnieniu pokonania granic, jakie stawia człowiekowi natura, potrafi się zapamiętać, śmiercią zapłacić za chwilę szczęścia; symbol uniesienia, upojenia swobodą; również - klęski nauczyciela. Syn Dedala, zginął, kiedy pomimo upomnień ojca wzbił się zbyt wysoko i promienie słoneczne roztopiły wosk, którym zlepione były skrzydła.
Niobe - królowa Teb, tak dumna ze swoich czternaściorga dzieci, że wynosiła się ponad Latonę, matkę Apolla i Artemidy. Zagniewana bogini uśmierciła jej pociechy, a zrozpaczoną kobietę zamieniła w kamień. Symbol cierpienia matki.
Herkules - syn Zeusa i ziemianki Alkmeny. Zasłynął jako wykonawca dwunastu prac. Symbolizuje odwieczny sen o potędze, jego przykład dowodzi, że dzięki męstwu i wytrwałości można dokonać czynów przekraczających pozornie możliwości człowieka.
Kasandra - zwiastunka katastrofy, nieszczęścia.

boniek007

W SKRÓCIE:
Antyk - Podstawa późniejszych odwołań, wieki, podczas których powstawały i utrwalały się klasyczne wzorce oraz wartości. Myśli i dorobek artystyczny twórców antyku będzie odwiecznym autorytetem. Krystalizują się gatunki literackie i normy tworzenia sztuki. Wśród pojęć pojawią się kategorie: mimesis i katharsis, tragizm, wśród ideałów: harmonia, ład, spokój, umiar, złoty środek.

POJĘCIA I I CH ZNACZENIE PRZENOŚNE:
Chaos - bezład, zamieszanie, zamęt, rozgardiasz, bałagan
Atlas - zbiór map, pierwszy krąg szyjny dźwigający, wspierający
Syzyf - praca wymagająca ogromnego wysiłku, ale nie przynosząca efektu
Prometeusz - określenie człowieka, którego czyny są śmiałe, buntownicze, ale dobre dla ludzkości
Pięta Achillesa - słaby punkt
Puszka Pandory - źródło niekończących się kłopotów, smutków i nieszczęść
Węzeł gordyjski - bardzo skomplikowana sprawa
Hiobowa wieść - zła, katastroficzna, przerażająca wiadomość
Samsonowa siła - siła nadludzka
Kainowa zbrodnia - morderstwo, bratobójstwo
Zakazany owoc - rzecz pozornie wartościowa i zachęcająca, a w rzeczywistości szkodliwa, sprowadzająca zło
Judasz - zdrajca, osoba fałszywa, podstępna
Syn marnotrawny - człowiek, który zbłądził, ale potrafił się do tego przyznać
Apokalipsa - uosobienie nieszczęść wojny, koniec świata
Sodoma i Gomora - miejsce gdzie odbywają się rzeczy niemoralne, miejsce rozpusty
Dawid i Goliat - określenie dwóch osób, z których jedna pokonuje drugą sprytem i mądrością, drugi posiada natomiast większą siłę
Samarytańska przysługa - przysługa bezinteresowna
Arka przymierza - symbol porozumienia i braterstwa
Arka Noego - wybawienie, ratunek
Wieża Babel - zamęt, bałagan, zbiorowisko ludzi mówiących różnymi językami

Bogowie olimpijscy:
Zeus - najwyższy bóg, pan nieba, błyskawic, jego symbolem jest piorun
Hermes - posłaniec bogów, bóg złodziei i kupców, syn Zeusa i Mai
Hera - bogini małżeństwa i płodności małżeńskiej
Eros - bóg miłości, piękny młodzieniec
Erato - muza pieśni miłosnej
Atena - bogini mądrości, sztuki, wyskoczyła z głowy Zeusa
Artemida - bogini łowów
Ares - bóg wojny
Apollo - bóg wyroczni, patron wieszczów, opiekun mórz, bóg piękności
Afrodyta - bogini miłości, piękności, córka Zeusa i Donie, wyłoniła się z fal morskich, żona Hefajstosa
Hefajstos - bóg ognia i kunsztu kowalskiego

Bogowie światła i powietrza:
Helios - bóg światła, jeżdżący na złocistym rydwanie
Eos - bogini jutrzenki i wschodzącego słońca. Przedstawiana jako nimfa
Selene - bogini księżyca
Iris - posłanka bogów, bogini tęczy (została w nią zamieniona)
Wiatry: Bareasz - północny, Notos - południowy, Zefir - wschodni, Euros - zachodni. Uchodzili za synów Astajosa i Eos

Bogowie morza:
Posejdon - bóg mórz, wysp, nadbrzeży, przystani, opiekun żeglaży i rybaków, jego symbolem jest trójząb
Skylla - nimfa zamieniona przez Kirkę w poczwarę. Największy postrach żeglaży.
Proteusz - opiekun trzody fok Posejdona, umiał przepowiadać przyszłość, często zmieniał postać.

Typowe cechy sztuki greckiej, helleńskiej i rzymskiej:
Domy, w których mieszkali Grecy były budowane z umiarem, natomiast bogom wznoszono jak najwspanialsze świątynie. Większość rzeźb greckich powstała w związku z potrzebami religijnymi, wykonywano posągi wielkich bóstw, płaskorzeźb zdobiących świątynie, nagrobków.
Do połowy IV wpne. powstała sztuka nie służąca Bogom.
Na charakter rzeźby miał wpływ sport przyzwyczajający hellenów do oglądania nagich ciał i podziwiania ich. Artyści greccy posługiwali się brązem, marmurem i kamieniem jaskrawo malowanym.
Grecka rzeźba wciąż ewaluowała - przed VI w.p.n.e. dzieła były sztywne i nieporadne, od polowy V wpne. starano się, przedstawić człowieka w ruchu. Najwybitniejsza: Dyskobol - Myrona. Rósł stopień szczegółowości oraz poprawności przedstawień. Poliklet w Dyfosie zawarł idealne proporcje ciała mężczyzny. Postacie były nacechowanegodnością, powagą, spokojem. Również pojawiły się ból, radość, nienawiść.
Ceramika malowana zajmowała w twórczości artystycznej greków takie miejsce, jakiego nie zyskała w innych cywilizacjach. Garncarze tworzyli naczynia o doskonałych kształtach, cienkich ściankach. Ozdabiali je pokrywając barwną i skomplikowaną dekoracją. Przedstawiano na nich sceny mityczne.
Największe dzieła architektury greckiej to: Arkropol, świątynia Ateny, Artemidy W dziedzinie budownictwa, zwłaszcza w architekturze sakralnej Rzymianie dokonali więcej. Posługiwali się cegłą i zaprawą. Pozwoliło to na srosowanie półokrągłych sklepiej zamiast płaskich stropów. W rzeźbiarstwie także osiągneli więcej niż grecy. Nie wahali się pokazać brzydoty, starości a nawet wulgarności. Osiągnięcia sztuki portretowej można śledzić na monetach, często bedących dziełami sztuki.

Sokrates - 469-399 r.p.n.e. nauczyciel Platona, głosił absolutyzm i intelektualizm etyczny. Jego dewiza to: "Poznaj samego siebie". Podkreślał świadomość własnej niewiedzy: "Wiem, że nic nie wiem" Nie uważał siebie za mędrca ani za nauczyciela mądrości. Próbując odpowiedzieć na pytanie "czym jest wiedza" rozmawiał z mieszkańcami Aten często ujawniając ich niewiedzę

Platon - 427-347 r.p.n.e. (Arystokles)był uczniem i przyjacielem Sokratesa, stworzył pierwszy system idealizmu obiektywnego (platonizmu), dualizm świata: świat idei (idealny) - niedostępny zmysłom, świat materialny. Jego pisma filozoficzne to "Uczta", "Państwo", "Prawa" funkcja poznawcza to dusza obdarzona wrodzoną wiedzą o ideach na podstawie swej teorii idei zbudował teorię państwa idealnego. Założył szkołę w Atenach nazwaną "Akademią od gaju Akademosa".

Arystoteles - 384-322 r.p.n.e. Uznawany za najwybitniejszego myśliciela starożytności. Jego działalność obejmowała niemal wszystkie dziedziny wiedzy, założył szkołę filozoficzną w Atenach, twierdził, że każda rzecz jest bytem złożonym z materii i formy kształtującej materię. Postawił tezę o zmienności bytu i wielości form ruchu. Stworzył podstawy rozwoju nauk przyrodniczych był rzecznikiem demokracji, stworzył naukę o państwie.

Jak doszło do powstania mitów:
Mity powstały ponieważ tłumaczą to co niewytłumaczalne (powstanie świata, pór roku, ludzi). Zostały spisane aby można je było przekazywać dalszym pokoleniom. Mit jest to wypowiedź, zazwyczaj narracyjna oparta na wierzeniach ludzi antycznych. Posiada fabułę. Przekazuje uniwersalne prawdy. Mity to dawne baśnie i opowieści o bóstwach oraz półlegendarnych bohaterach (herosach), a także o życiu i wierzeniach starożytnych Greków i Rzymian. Mity były efektem literackiego ujęcia podstawowych przeświadczeń i odczuć ludzkich. Opowieści mitologiczne mają charakter religijny. Mają także charakter uniwersalny, tzn. Mówią o prawdach, które nie przemijają, są ponadczasowe, ogólnoludzkie, mówią o sprawach człowieka, jego dążeniach, marzeniach.

Charakterystyka i dzieje niektórych bohaterów mitologicznych:
Początkowo istniał chaos (nieskończona otchłań, wypełniona bezkształtną masą, mieszaniną powietrza, ziemi, wody i ognia). Z chaosu powstał dzień, a wraz z nim Jasność i wszelka radość. Wyłoniła się Ziemia (Gaja) i otaczający ją Eter. Powstało niebo (Uranos). Gaja i Uranos to pierwsze bóstwa świata. Uranos dał deszcz, a Gaja wszelką roślinność. Ziemia wypełniła się żywymi istotami. Pojawiły się dalekie gwiazdy i blade słońce. Z chaosu zrodzony został też bóg miłości Eros. Dzięki niemu świat się nieustannie odradzał i odnawiał. Eros łączył ludzkie serca. Uranos i Gaja spłodzili dzieci Olbrzymy. Po nich przyszli na świat Cyklopi -bustwa związane z piorunami, błyskawicami i grzmotami (Arges, Steropes i Brontes). Gaja i Uranos wydali także na świat sześć Tytanów (Okeanos, Kojos, Krion, Hyperion, Jarpet, Kronos) i sześć Tytanid (Teja, Rea, Temida, Mnemosyna, Tojbe, Tetys). Uranos bał się tytanów więc strącił ich do podziemnego świata Tartaru. Gaja zbuntowała za to najmłodszego syna przeciwko ojcu. Kronos ugodził ojca mieczem, a jego krew (ojca) zapłodniła Gaję ponownie. Wówczas przyszły na świat boginie zemsty Erynie. Pojawiły się też nowe pokolenia Gigantów i Nimf. Tytani uwolnili swoich braci z Tartaru i pozbyli władzy Uranosa. Rządzący Kronos obawiał się o swoje panowanie, więc pozbył się cyklopów i Gaja zbuntowała się przeciwko niemu. Żoną Kronosa była Rea, z którą miał potomstwo. Kronos przypomniał sobie słowa Uranosa, że jego własny potomek pozbawi go władzy, więc połykał swoje dzieci. Rea uciekła na Kretę i tam urodziła Zeusa. Cyklopi zbudowali mu pałac na Olimpie, gdzie zamieszkali bogowie. Wokół stołu Zeusa zasiadała jego rodzina: żona Hera, ich syn Ares (bóg wojny), siostra Zeusa Afrodyta Bogini miłości, Hefajstos (bóg ognia), boski posłaniec Hermes, bogini urodzaju Demeter, brat Zeusa Posejdon (bóg morza), czwórka dzieci władcy nieba: Atena (bogini mądrości), Apollon (bóg światła i muzyki), Atrenida (bogini lasów, łowów i pól), Dionizos (bóg winorośli, nigdy nie opuszczający pucharu z ręki). W kuchni panowała opiekunka ogniska domowego Hestia. W królestwie podziemi przebywał bóg ciemności Hades z żoną Persefoną. Wszyscy bogowie starali się uporządkować świat, aby Ziemia stała się rajem. Chociaż między bogami toczyły się zacięte boje ludzie byli wolni od zła. Nie znali starości, nie musieli pracować bo ziemia sama rodziła. Odżywiali się dzikimi owocami: warzywami, mlekiem, miodem, który spływał z drzew. Była to "epoka złota". W "epoce srebrnej" ludzie zmienili się. Pojawili się prostacy i barbarzyńcy. Zeus postanowił za nieposłuszeństwo zgładzić całą ludzkość. Nastąpiła "epoka brązowa", ale i ci ludzie pozabijali się nawzajem, a ich dusze trafiły do Hadesu. Pozostały tylko zwierzęta, ptaki i ryby. Bogowie stworzyli więc bohaterów. W "epoce bohaterów" zdarzały się wielkie czyny znane z opowieści o "Złotym panie", czy o zdobyciu Troi. Bogowie pomagali ludziom. Demeter nauczyła ich uprawy ziemi. Zeus poprosił Prometeusza aby uformował człowieka z czerwonej gliny i łez. Został on stworzony na podobieństwo bogów. Zeus tchnął życie w pierwszych ludzi, a Prometeusz pomagał im we wszystkim. Wykradł nawet z Olimpu ogień i dał człowiekowi. Zeus ukarał go za to przykuwając łańcuchami do skał Kaukazu. Sęp wydziobywał mu wątrobę, która co noc odrastała.

Historia wojny trojańskiej i jej przebieg("Iliada" Homera) :
Podczas wesela Tetydy i Pleusa bogini Eris rzuciła między siedzące boginie złote jabłko z napisem "dla najpiękniejszej". Powstał spór, a sędzią w tej sprawie został Parys. Wybrał Afrodytę, która obiecała mu w nagrodę Helenę. Młodzieniec przyjehał do Sparty i porwał żonę Henelaosa. W całej Grecji zawrzało na wieść o tym, jak zamorski barbarzyńca znieważył święte prawo gościnności. Rozpoczęto wojnę. W szeregach Hellady Naczelnym dowódcą został Agamemnon. Według przepowiedni los wyprawy zależał od Achillesa. Bez niego Troja nie mogła być zdobyta. On zaś został schowany przez matkę i długo go szukano. Potem nie było wiatru na morzu. Zlikwidować ten problem miał ofiara z córki Agamemnona. U brzegów Azji wodzowie wysłali do Troji Odyseusza i Meneloosa żądając wydania Heleny. Działania wojenne przebiegały opieszale. Miejscem walk była równina nad Skamandrem. Odbywały się turnieje rycerskie. Najlepszy był Achilles. Trwało to 10 lat. W obozie greckim wybuchła zaraza. Między Agamemnonem a Achillesem wybuch konflikt. Achilles do jednej z bitew pożyczył swój strój Petraklosowi. Trojanie bardzo się go bali. Powstrzymał go dopiero Hektor. Achilles mścił się za to jeszcze okrutniej. Wygrał walkę z Hektorem, ale został zabity przez strzałę Parys. Zginął też Parys. Helenę wydano za jego brata. Gdy Trojanie pewni byli swojej klęski Grecy odjechali spod murów Troji. Został tylko olbrzymi drewniany koń. Ukrytych w nim był 12 żołnierzy z Odyseuszem na czele. W nocy wyszli i otworzyli bramy miasta. Wojska greckie wróciły. Zaczęła się rzeź. Zginęli wszyscy Trojanie. Odzyskano Helenę, a wojska greckie wróciły do domu.

Wędrówki Odysa ("Odyseja" Homera):
Tematem "Odysei" są dzieje tytułowego bohatera, który przeżywa niezwykłe przygody w czasie powrotu spod Troi do Italii. Trwało to 100 lat, a wracał on po 20 letniej nieobecności. Utwór składa się z 24 ksiąg. Poemat zaczyna się w V księdze od opisu wyprawy syna Odysa w poszukiwaniu ojca. Księgi V-VIII to opowieści o jego przygodach na wyspy Ogigia, gdzie przez 7 lat był więziony (z miłości) przez Kalipso. Z niej dociera do wyspy Feakow i znajduje się na dworze króla Alkinosa. Od IX do XII księgi zaczyna się pierwszoosobowa narracja. Kraj Lalofogów, oślepienie Polifema, gniew Posejdona, pobyt u Ede - pana wiatrów, kraj Lastrygonów - ludożerców, wyspa Kriki, zejście do Hadesu, spotkanie z syrenami. Księga XII i XVI - przybycie Odysa na Italię w przebraniu żebraka. Księga XVII do XIX - pobyt w domu. Księga XXI do XXIV zemsta na zalotnikach.

Cechy charakterystyczne eposu homeryckiego:
1. liczne opisy, bardzo plastyczne, szczegółowe,
2. obiektywizm,
3. obecność inwokacji,
4. ingerowanie bogów w świat ludzki,
5. styl utworu podniosły i uroczysty
6. specyficzna charakterystyka bohaterów i ich idealizacja,
7. regularność występowania mów bohaterów,
8. wiersz rytmiczny (heksametr),
9. porównania homeryckie,
10. rozmach epicki polegający na pięknym, plastycznym opisie zdarzeń,
11. psychologiczne charakterystyki bohaterów.

Tyrteusz (liryka tyrteńska) - Tworzył w VII w.p.n.e. Pisał patriotyczne elegie. Od imienia poety wywodzi się termin tyrteizm. Poezja tyrtejska - patriotyczna, nawiązująca do walki. Porzucenie ziemi ojczystej uważał za rzecz niegodną. Napisał pięć ksiąg zawierających pieśni wojskowe, marszowe i elegie o charakterze politycznym. Według legendy poeta ten natchnął swoimi pieśniami Spartan do zwycięskiej walki. Napisał np.: "Rzecz to piękna".
Safona - Tworzyła na przełomie VII i VI w.p.n.e. Była najwybitniejszą poetką starożytnej Grecji. Mieszkała na wyspie Lesbos, gdzie zajmowała się wychowaniem muzycznym skupionych wokół niej dziewcząt. Napisała dziewięć ksiąg, które obejmowały pieśni weselne, miłosne, hymny i modlitwy. Jej wiersze są pełne poetyckiego uroku i wdzięku. Sławią przyjaźń, miłość i życie, które dostarcza twórczych przeżyć i wzruszeń. źródłem owych przeżyć jest obcowanie z poezją, bez której człowiek skazany jest na miernotę i pustkę.

Anakreont - Tworzył utwory o tematyce miłosnej i biesiadnej. Opiewają radość życia i urok beztroskich zabaw. Bożka miłości Erosa traktuje jako dobrego kompana, którego towarzystwo się lubi, ale nie zawsze trzeba go traktować poważnie.
Anakreontyk charakteryzuje: postawa żartobliwego dystansu, konwencjonalna gra miłosna, flirt, charakterystyczny obraz.

Symonides - W wierszach przedstawia filozofię uczącą przyjmowania życia takim jakim jest. Odradza nadmierną toskę o przyszłość, której nikt nie zna. Każdy dzień może przynieść zmiany na lepsze lub gorsze, zniweczyć wszelkie osiągnięcia i zamierzenia. Znany jest jako piewca władców, uroczystości dworskich. Autor pieśni chóralnych i epigramatów, hymnów, elegii i słynnych trenów. Napisał np.: "Los".

Teatr Antyczny -
Początki teatru antycznego są związane z kultem boga Dionizosa. W czasie pochodu podczas Wielkich Dionizji część ludu ubrana była w koźlą skórę, aby symbolizować leśnych przyjaciół boga Dionizosa. śpiewali pieśń pochwalną, opowiadającą o nim, zwaną Dytyrambą. Po dojściu korowodu do ołtarza wszyscy stawali przy nim w półkolu. W Atenach w VII wieku p.n.e. pojawił się legendarny człowiek Tespis. Swoją obecnością uświetniał Wielki Dionizje i opowiadał o Dionizosie. Towarzyszył mu chór. Wprowadzało to element dramatyczny. Pierwszym twórcą, który dokonał rozwoju teatru był Trynichos. Zapoczątkował on zerwanie tradycji dionizyjskiej i wrócenie do innych mitów. Aby więcej ludzi mogło oglądać przedstawienie wykorzystywano naturalną powierzchnię. Na miejscu ołtarza Dionizosa była scena - orchestra. Na niej był budynek będący tłem przedstawień - skene. Miejsce dla widowni wykute było w skale - theatron. Wejście z obu stron prowadzące na scene to parodos. Kolejny twórca to Ajschylos. Wprowadził on na scenę drugiego bohatera. Następny, Sofokles, wprowadził trzeciego aktora. Eurypides wprowadził czwartego i piątego. Powstawały tragedie i komedie. Twórcą komedii był Arystofanes Aktorzy występowali w specjalnych maskach. Miały one wskazywać na płeć, wiek i intencje bohaterów. Maska miała też wzmacniać siłę głosu bohatera. Aktorzy występowali w koturnami (butach na wysokiej powierzchnie) i w wypchanych kostiumach. Wszystko to charakteryzowało bohaterów.

"Antygona" Sofoklesa, Dzieje domu Edypa:
Edyp był synem Lajosa i Jokasty. Wyrocznia delficka przepowiedziała Lajosowi, że zginie z ręki własnego syna, który ożeni się ze swoją matką. Rodzice przekłuli Edypowi pięty żelaznymi kolcami, związali i porzucili w górach. Dzieckiem zaopiekowali się pasterze i oddali w Koryncie bezdzietnej parze królewskiej - Polibosowi i Moropie. Edyp był nazywany przez swoich rówieśników podrzutkiem. W młodości dowiedział się, że jest przybranym synem króla. Udał się więc do wyroczni aby to wyjaśnić. Dowiedział się, że zabije swojego ojca i ożeni się z jego żoną. Myśląc, że Korynt jest jego ojczyzną postanowił założyć rodzinę w innym kaju. Opuścił więc dom. Podczas podróży spotkał króla Teb i jego podwładnych. Odmówiwszy ustąpienia drogi, wywiązała się pomiędzy nimi walka, w której zginęli król i jego dworzanie. Rządy w Tebach objął szwagier króla - Kreon. W tym czasie pojawił się także sfinks. Potwór nękał podróżnych wędrujących do Teb. Kreon oświadczył, że odda rękę córki i swój tron temu, kto rozwiąże zagadkę sfinksa, który wtedy przestanie porywać podróżnych. Edypowi udało się tego dokonać a potwór rzucił się w przepaść. Bohater ożenił się z córką Kreona i objął panowanie. Miał czworo dzieci, synów: Eteokesa i Polinejkesa oraz córki: Antygonę i Ismenę. Po wielu latach panowania Edypa, Teb nawiedziła zaraza. Wyrocznia powiedziała, że jest to kara za to, że mieszka tu morderca Lajosa. Edyp dowiedział się wtedy, że zabitym rycerzem był jego ojciec, a żona jest jego matką. Jakasta z rozpaczy odebrała sobie życie, a Edyp oślepił się i udał w łachmanach w świat. Władzę przejęli jego synowie i zginęli później w walce o nią. Na tronie zasiadł brat Jakasty - Kreon.
Charakterystyka postaw bohaterów tragedii:
Antygona - Ismena - Obie siostry są zupełnie różne. Antygona jest silna i honorowa w przeciwieństwie do swej siostry. Jest odważna i energiczna. Chce uczcić śmierć brata, chowając go. Ale aby to uczynić, musiałaby złamać zakaz Kreona. Jednak Ismena jest inna. Obawia się o swoje życie i nie chce złamać zakazu króla. Boi się władcy i sprzeciwu wobec niego. Jest oportunistką. Przyjmuje postawę wygodniejszą dla siebie. Antygona płacze nad losem swoim i swoich bliskich. Godzi się na śmierć. Nie buntuje się gdyż nie chce upokorzyć się przed Kreonem. Okazałaby się wówczas słabą i przeciętną osobą.
Kreon - Hajmon - Kreon jest prawowitym władcą Teb. Jgo decyzja spowodowana była chęcią udowodnienia poddanym, że potrafi być sprawiedliwy i okrutny dla wrogów. Podejrzewając iż poddani mogliby lekcewarzyć jego władzę, kazał stosować wobec nich terror, jako środek zapobiegawczy. Przykładem może być zakaz pochówku wrogów (Polinejkesa) oraz zamurowanie Antygony. Jest on rządny władzy. Chce umocnić ją i swój autorytet. Bezwzględny dla wrogów i zdrajców. Jest tyranem, którego należy słuchać i wypełniać rozkazy. Jest konsekwentny. Podczas konfrontacji z synem Hajmon pokazuje mu jego błędy i przewagę dumy nad rozsadkiem.
Hajmon pragnie zrzucić zasłonę gniewu, chce by ojciec zobaczył prawdziwy obraz sytuacji. Uważa, że Kreon jest władcą dla włąsnych korzyści. Ostrzega swojego ojca przed karą za złamanie praw boskich, które są ważniejsze od niego. Odwołuje się do jego ludzkich uczuć. Chce by spojrzał na to jak zwykły człowiek, a nie król. Wycofanie się z decyzji uczyni go władcą bardziej szanowanym, człowiekiem, a nie potworem. Mimo, że Hajmon występuje w obronie demokracji w państwie, jego ojciec go nie słucha. Kreon uważa się za nieomylnego. Nie zważa na wskazówki syna, który jest młodszy od niego. W przypływie gniewu Hajmon nazywa ojca tyranem.
W "Antygonie", oboje głównych bohaterów to postacie tragiczne:
Antygona Wybiera pomiędzy prawem ludzkim a boskim. Prawo boskie nakazuje jej pochowanie zwłok brata bez względu na karę, jaka może ją spotkać za strony władcy. Prawo ludzkie wydane przez Kreona nie pozwala pochowania zwłok zdrajcy. Antygona podlega obu prawom. Wybór jednego powoduje kolizję drugiego. Złamanie prawa boskiego to klątwa i przekleństwo, ludzkiego - śmierć.
Kreon Także jest bohaterem tragicznym. Wydał rozkaz obowiązujący w kraju, ale jednocześnie złamał prawo boskie. Dlatego zginęli jego bliscy. Gdyby uniewinnił i uwolnił Antygonę, mógł stracić cały swój autorytet a to mogło doprowadzić do anarchii i zguby Teb.

Elementy budowy dramatu antycznego:
1. Parodos - pieśń na wejście chóru,
2. Sksodos - pieśń na zejście chóru,
3. Komos - scena lamentu i żalu,
4. Stasimon - pieśń chóru,
5. Epejsodion - dialogi bohaterów,
6. Istotą budowy dramatu antycznego jest wzajemne przeplatanie się stasimonów i epejsodionów. Epejsodiony tworzą akcję utworu.
Główna zasada dramatu antycznego to zasada trzech jedności:
1. jedność czasu (akcja krótsza niż jedną dobę),
2. jedność miejsca (akcja rozgrywa się w jednym miejscu),
3. jedność akcji (jest tylko jedna akcja),
4. Zasada Decorum polega na wykorzystaniu w tragedii stylu językowego pełnego wzniosłości i patosu, zaś w komedii średniego lub niskiego, z wykorzystaniem mowy potocznej, 5. Zasada jedności stylowej wymaga utrzymania całości utworu w jednym nastroju. Nie mogły występować sceny tragiczne i komiczne w jednym utworze.

Horacy - twórca gatunku literackiego - satyry i ody. Tematyka jego utworów była różnorodna. Przedstawiał swoją filozofię życiową. Pisał pieśni poważne, patriotyczne ("List do Pizona"), filozoficzne, refleksyjne, biesiadne, miłosne, o sztuce poetyckiej.
W swej odzie "O co poeta prosi Apollina" zaprezentował swoją postawę filozoficzną. Swoje poglądy oparł na dwóch szkołach filozoficznych: epikurejczykach (szukali szczęścia i celu życia w zaspokajaniu przyjemności duchowych) i stoikach (głosili pielęgnowanie w sobie cnoty, rozwijanie intelektu, uniezależnienie od pokus i smutków świata a otaczający świat przyjmowali ze spokojem - "stoicki spokój"). W odzie tej połączył obie te ideologie. Od stoików wziął rozum i umiar jako główne kryteria w korzystaniu z dóbr materialnych. Poeta nie pragnie bogactw ani życia w dostatku. Epikureizm zauważamy w chęci dożycia łagodnej starości. W życiu najbardziej liczą się rozum, sprawny umysł, dobre zdrowie i pogodna starość. Należy żyć zgonie z otaczającą nas naturą. Jego filozofia opiera się na haśle: "Exegi monumntum..."("Postawiłem sobie pomnik twardszy niż ze spiżu") Porównuje swój dorobek literacki do budowanych przez ludzi potężnych monumentów. Stwierdza, że jego utwory będą trwalsze od królewskich piramid ponieważ poezja jest niematerialna. "Nie wszystek umrę" - będzie żył w swoich wierszach i pamięci czytelników.

Wergiliusz - poeta rzymski, autor eposu "Eneida", w którym przedstawił przygody Eneosa i jego tułaczkę. Według "Eneidy" był on protoplastą cesarzy rzymskich. Napisał sielanki "Bukoliki" ukazujące wyidealizowane życie pasterzy, którzy doglądają owiec prowadzą miłosne rozmowy ze swymi ukochanymi lub dyskutują o poezji. Napisał też "Georgiki" (poemat o rolnictwie) omawiając kolejno uprawę roli, naukę o drzewach, hodowlę bydła i bartnictwo. W opisy zajęć wiejskich wplótł refleksje filozoficzne. Zajmował się też problematyką wojny i powstania państwa. Pisał on także o patriotyzmie

Biblia jest - obok dorobku antyku - jednym z dwu najważniejszych źródeł naszej kultury, z niej wyrasta światopogląd, system wartości i ocen, bogactwo literatury i sztuki kręgu śródziemnomorskiego.
Biblia jest sacrum - księgą świętą - dla chrześcijan i, w części Starego Testamentu, dla wyznawców judaizmu. Jest autorytetem religijnym - wyjaśnia stworzenie świata, opisuje też jego koniec w zgodzie z wiarą swoich wyznawców.
Biblia dzieli się na:
Stary Testament w skład którego wchodzi 45 ksiąg (od powstania świata do narodzin Chrystusa). S.T. obejmuje: Prawo (Tora) - Pięcioksiąg Mojżeszowy, Prorocy, Pisma. Napisany został on w języku hebrajskim.
Pięcioksiąg Mojżeszowy obejmuje dzieje ludzkości od stworzenia świata, dzieje patriarchów, dzieje Izraeltów do czasów Mojżesza, wyjście do Ziemi Obiecanej i historię Izraelitów po czasy króla Salomona. Składa się nań pięć ksiąg: 1. Księga Rodzaju (Genesis), 2. Księga Wyjścia (Exodus), 3. Księga Kapłańska, 4. Księga Liczb, 5. Księga Powtórzonego Prawa. Autorstwo Tory przypisywane jest Mojżeszowi.
Nowy Testament - 27 ksiąg (od narodzin Chrystusa po Apokalipsę św. Jana). Zapisane są w nim: Księgi dydaktyczne (Listy św. Pawła), księgi historyczne (4 Ewangelie i Dzieje Apostolskie), księga prorocka (Apokalipsa św. Jana). Napisany w języku greckim.

Septuaginta - to przekład "siedemdziesięciu", pierwszy przekład Starego Testamentu na język grecki!

Wulgata - najpopularniejszy przez długie wieki przekład Starego i Nowego Testamentu na łacinę (autorstwa św. Hieronima).

Biblia Jakuba Wujka - przekład całości na język polski, najpopularniejszy przez wieki - do Biblii Tysiąclecia.

Psalm - hebrajska pieśń łącząca cechy hymnu i modlitwy. Wyróżniamy psalmy: dziękczynne, błagalne, pochwalne, mądrościowe, królewski i patriotyczno-religijne.

Apokalipsa - szczególne proroctwo - wizja losów i końca świata, sądu ostatecznego. Cechuje ją tajemnicza symbolika przekazu.

Przypowieść (parabola) - utwór, który za pomocą prostej fabuły pokazuje głębsze treści dotyczące człowieka. Opowiadane zdarzenia są tylko pretekstem, ilustracją prawd egzystencjalnych.
Przykłady przypowieści z Biblii:
1. "O siewcy" - Człowiek wyszedł na pole by zasiać ziarna. Jedno upadło na drogę i zostało wydziobane przez ptaki, drugie upadło na skałkę i zostało wypalone przez słońce, trzecie zostało zagłuszone przez ciernie, ale te które padły na glebę wydały plony: 30-krotny, 60-krotny, 100-krotny. Ziarnem jest słowo boże, a glebą wszyscy ludzie, do których jest kierowane. Można je albo przyjąć, albo odrzucić, ale skutki są jednoznaczne.
2. "O synu marnotrawnym" - Jest to opowieść o ojcu i jego dwóch synach. Młodszy syn postanowił opuścić rodzinny dom. Zabrał swoją część majątku i wyruszył w świat. Majątek roztrwonił jednak szybko na zabawy. Zaczął paść świnie dla bogatego człowieka. Cierpiał głód i nędzę. Kiedy skruszony syn wrócił do ojca ten się bardzo ucieszył i wydał ucztę. Zdziwionemu starszemu synowi odpowiedział, że cieszy się z powrotu syna, który był jak umarły, a teraz znów ożył. Ojcem jest Bóg, który cieszy się z każdego nawróconego grzesznika. Jest to wezwanie do dostrzegania swoich błędów i ich naprawy.
3. "O miłosiernym Samarytaninie" - Samarytanin okazał współczucie dla rannego i obrabowanego przez zbójców. Opatrzył go, pielęgnował i zapłacił za pobyt w gospodzie. Wcześniej pomocy odmówili mu duchowni, których zadaniem jest nieść pomoc innym. Przesłanie to, to że ludzie powinni okazywać innym ludziom miłość i miłosierdzie.

Najważniejsze postacie biblijne:
Stary Testament:
Abel i Kain - synowie Adama i Ewy. Abel, umiłowany syn ojca, zostaje zabity przez Kaina - uosobienie zbrodni bratobójstwa.
Abraham - jeden z pierwszych patriarchów narodu żydowskiego. Poprowadził Izraelitów do Kanaan w Palestynie i tu osiadł. Żoną Abrahama była Sara, która powiła mu syna Izaaka mając 90 lat! Bóg zaś, chcąc wypróbować wiarę Abrahama, zażyczył sobie ofiary z jego jedynego syna - i Abraham spełnia rozkaz, mimo bólu ofiarowuje na całopalenie Izaaka. Gdy podnosi miecz - Bóg powstrzymuje go, a w zamian podsuwa baranka. Ofiara Izaaka to jeden z najsłynniejszych motywów biblijnych.
Dawid - król Izraela zwany idealnym władcą. W młodości pasterz, lutnista, pokonał olbrzyma Goliata przy użyciu procy. Według podań biblijnych Dawid jest autorem Psalmów.
Mojżesz - prawodawca Izraela, tradycyjnie uznawany za autora Pięcioksięgu, ten z patriarchów, który wyprowadził Żydów z niewoli egipskiej. Urodził się w czasach, gdy faraon kazał zabijać chłopców izraelskich, lecz został cudownie ocalony: matka pozostawiła go w trzcinowym koszyku na brzegu Nilu, a odnalazła go i wychowała na dworze swego ojca córka faraona. To on był tym, do którego przemówił Bóg ukryty w krzaku gorejącym i z którym rozmawiał jeszcze wielokrotnie. To on przeprowadził lud izraelski przez Morze Czerwone. To Mojżeszowi właśnie wręczył Bóg na górze Synaj Dziesięć Przykazań Bożych (Dekalog). I to on wreszcie doprowadził Żydów do Ziemi Obiecanej, lecz sam do niej nie wszedł - zmarł mając 120 lat, ale nikt nigdy nie ujrzał jego grobu.
Salomon - syn Dawida, następny król Izraela, słynący z mądrości, opieki nad kulturą i sztukv kraju.
Józef - syn Jakuba, wnuk Izaaka. Sprzedany do niewoli przez zazdrosnych braci. Przepowiadał sny faraona (o siedmiu krowach tłustych tłustych siedmiu krowach chudych). Braciom przebaczył i pomógł im przetrwać lata głodu.
Samson - legendarny siłacz, obdarzony wręcz nadludzką mocą, lecz pozbawiony jej przez Dalię, która obcięła mu włosy podczas snu. Wraz z nimi odebrała Samsonowi niezwykłe siły. Hiob - sprawiedliwy i bogobojny wyznawca Boga, który został poddany próbie wiary. Bóg zesłał na niego wszelkie nieszczęścia: trąd, trzęsienie ziemi, śmierć rodziny. Hiob rozpaczał, lecz nie zaparł się Boga, a Ten wynagrodził mu Później straty.
Noe - wybrany przez Boga, by przetrwał zesłany na grzeszną ludzkość potop. Noe wraz z synami i przedstawicielami różnych gatunków zwierząt przeczekał potop na arce.
Lot i żona Lota - Gdy Bóg rozgniewany na ludzi skazał na zagładę Sodomę, pozwolił z niej wyjść Lotowi i jego rodzinie, zakazał jedynie oglądania się za siebie. Żona Lota - po dziś dzien symbol kobiecej ciekawości - nie wytrzymała i zmieniła się w słup soli.
Nowy Testament: (Osoby Chrystusa, Matki Boskiej i Józefa nie trzeba chyba omawiać Smile

:
Apostołowie - 12 uczniów Jezusa, wśród nich: Piotr - pierwszy papież, z symbolicznym pękiem kluczy, Jan Ewangelista, Niewierny Tomasz i Judasz Iskariota (ten, który zdradził Chrystusa, jego symbolem jest sakiewka). Apostołowie szerzyli naukę Chrystusa po Jego wniebowstąpieniu.
Ewangeliści - Było ich 4: św. Mateusz, św. Marek, św. Łukasz, św. Jan - autorzy czterech Ewangelii Nowego Testamentu, przedstawiających dzieje i naukę Chrystusa.
Łazarz - patron trędowatych; od jego imienia pochodzi nawet słowo "lazaret" (szpital wojskowy). Chrystus wskrzesił go do życia w cztery dni po jego śmierci.
Maria Magdalena - pokutująca jawnogrzesznica, której Chrystus wybaczył błędy przeszłości. Do zgromadzonego wokół niej tłumu powiedział: "Kto z was jest bez grzechu, niech pierwszy rzuci na nią kamień".
Poncjusz Piłat - prokurator Judei, który zatwierdził wyrok ukrzyżowania Chrystusa - potem bardzo nieszczęśliwy, popełnił samobójstwo w Rzymie.
Barabasz - przestępca, rozbójnik, buntownik sądzony wraz z Chrystusem, ale uwolniony przez Piłata na żądanie pospólstwa - zgodnie ze zwyczajem Paschy.

Wizja człowieka i świata w "Księdze Koheleta" -
Treścia tej księgi są rozważania nad sensem życia ludzkiego. Autor nie znajduje odpowiedzi na pytanie jak jest droga do prawdziwego szczęścia. Stwierdza tylko, że szczęścia nie przynoszą ani bogactwa, ani słowa, ani używanie rozkoszy, ani też wysławiana mądrość i wiedza. Często w utworze tym powtarzają się słowa "Wszystko jest marnością". Życie jest pełne utrapień, niesprawiedliwości i trudów, a przy końcu bytowania czeka wszystkich śmierć. Kohelet wierzy w Boga, od którego zależą radosne i jasne strony życia, które należy traktować jako dar. Z korzystania z tych darów trzeba będzie zdać relację Bogu. Kohelet jest przekonany, że wszystko pochodzi od stwórcy, który kiedyś będzie sędzią człowieka. Księga psalmów - tematyka, walory formy.

Psalmy - to utwory do śpiewania przy akompaniamencie harfy i cytry. Psalmów jest 150. Twórcy to Dawid, Mojżesz, Salomon, Asaf, Karachit, Ezramit. Dzielimy je na pochwalne, błagalne, dziękczynne, mądrościowe i pokutne.
Charakter psalmów:
1. pieśni liryczne mówiące o kondycji ludzkiej,
2. o miłości człowieka wobec Boga,
3. zwierają świadomość przemijania i przekonanie, że grzech i cierpienie to nieodłączne atrybuty ludzkiej natury,
4. mają charakter modlitwy.
Psalmy mają wielką siłę ekspresji, zawierają wiedzę o człowieku, sposób obrazowania to: porównania, epitety itp. Wizja człowieka jest tutaj inna niż w księdze Koheleta. Człowiek to istota potężna. Umiłowany przez Boga, który oddaje mu pod władanie cały świat.

misia-marysia3245 · Gość

stajnia króla augiasza

AltaGid · Gość

Hello! Help solve the problem.
Very often try to enter the forum, but says that the password is not correct.
Regrettably use of remembering. Give like to be?
Thank you!