maturaprzecieki

basel

W 1505 roku konstytucja Nihil Novi wprowadzała konieczność decydowania o wszelkich sprawach państwowych przez sejm walny. Król i możnowładcy tracili swą uprzywilejowaną pozycję. Sejm walny składał się z trzech stanów, a mianowicie: króla, senatu i izby poselskiej. Senat tworzyli: najwyżsi dostojnicy Kościoła rzymsko - katolickiego (arcybiskupi gnieźnieński, kujawski, krakowski i biskupi diecezjalni), główni urzędnicy wojewódzcy i ziemscy (wojewodowie i kasztelanowie - wg ważności kasztelanii). Kasztelan krakowski zasiadał bezpośrednio po biskupach. Był to najznakomitszy świecki urząd w państwie ponadto byli: urzędnicy kancelarii (kanclerz i podkanclerzy), zarządzający dworem (marszałek wielki i marszałek nadworny) oraz zarządzający skarbem państwa (podskarbi). Początkowo nie wchodzili do senatu hetmani oraz podskarbi nadworny. Wchodzący do senatu pochodzili z mianowania i pełnili swe funkcje dożywotnio. Z reguły członkowie senatu wywodzili się z rodzin magnackich. Do unii lubelskiej senat liczył 96 członków, natomiast po unii lubelskiej 140. Pierwszy rząd nazywany był krzesłowym, drugi drążkowym.

M - marszałek sejmowy - sprawował funkcje na czas obradowania sejmu
1 - marszałek wielki koronny - minister spraw wewnętrznych państwa
6 - marszałek wielki litewski - minister spraw wewnętrznych Litwy
2 - marszałek nadworny - pełnił urząd, gdy marszałek wielki nie mógł pełnić swej funkcji
3 - kanclerz; 4 - podkanclerzy - urzędy równe rangą. Każdy sprawował funkcję przez pół roku. Zajmowali się sprawami zagranicznymi. Kanclerz stał na czele kancelarii państwa. Na każdym dokumencie wychodzącym z kancelarii musiała znaleźć się obok pieczęci i podpisu króla pieczęć i podpis kanclerza
5 - Podskarbi wielki - urząd pojedynczy. Współczesny minister finansów. Zabiegano o ten urząd, gdyż pozwalał na duże nadużycia.
Ponadto był jeszcze podskarbi nadworny, zarządzający skarbem królewskim, ale nie wchodził do senatu.
Senat obradował w czasie sejmu, ale mógł być zwołany również poza obradami sejmu jako rada królewska.
Izba niższa sejmu - posłowie rekrutowali się ze stanu szlacheckiego. Byli oni wybierani na sejmikach ziemskich przez ogół szlachty. Liczba posłów wynosiła 170 osób (122 z Korony i 48 z Litwy). Pełnili oni swe funkcje przez jedną kadencję. Posłowie byli reprezentantami poszczególnych ziem. Jedyni mieszczanie w izbie poselskiej pochodzili z obu stolic: Krakowa i Wilna. Posłowie danej ziemi byli związani instrukcjami, jakie otrzymali od swoich wyborców. Dotyczyły one zajmowania konkretnego stanowiska w sprawach przedstawianych przez króla. Posłów rozliczano po sejmie z wypełnienia instrukcji.
Sejm obradował wspólnie. W podejmowaniu uchwał obowiązywała jednomyślność, chociaż w praktyce podejmowano decyzje większością głosów. Ci, którzy byli przeciwnego zdania, podczas głosowania wstrzymywali się od głosu. Teoretyczna zasada jednomyślności dawała możliwość nadużyć w przyszłości.
Prawo zwołania sejmu przysługiwało królowi. Początkowo były one zwoływane w dowolnych terminach w zależności od potrzeby państwa. Od 1573 roku przyjęta została zasada zwoływania sejmu raz na dwa lata na okres 6 tygodni. Były to sejmy zwyczajne. Król miał prawo zwołania sejmu nadzwyczajnego. Za zgodą posłów sejm mógł zostać wydłużony. Sejm zbierał się na obrady w Krakowie i Piotrkowie, a po unii lubelskiej w Warszawie. Natomiast sejm koronacyjny zawsze zbierał się w Krakowie.
Czas panowania Jagiellonów to wzrost znaczenia warstwy szlacheckiej. Po śmierci Kazimierza Jagiellończyka przy słabej pozycji jego synów zakończył się proces budowy władzy szlacheckiej w Polsce. Przywiązanie chłopów do ziemi gwarantowało szlachcie darmową siłę roboczą.
Aleksander Jagiellończyk w 1501 roku w Mielniku wydał przywilej, który zwiększał w sposób decydujący rolę senatu. Senat niekontrolowany przez szlachtę miał kierować sprawami państwa, miał być najwyższym organem władzy państwowej, reprezentując oba państwa (Koronę i Litwę) miał w przyszłości powoływać wspólnego monarchę. Król miał być tylko przewodniczącym senatu.
Postanowienia dotyczące roli senatu napotkały na ostry sprzeciw opozycji, masowy bojkot postanowień senatu, chaos w administracji i finansach państwowych. Do walki przystąpili ludzie mający już duży majątek państwowy, a nie dopuszczeni do godności i urzędów. Nowa magnateria opierała się w swym działaniu na urzędniczej i drobnej szlachcie i dzięki niej uzyskała przewagę. Sejm w Piotrkowie w 1504 roku uchwalił dwie ustawy, które podcięły pozycję starej magnaterii w szesnastowiecznej Polsce:
- ograniczenie rozdawnictwa dóbr koronnych wraz z egzekucją samowolnie dotychczas przywłaszczanych;
- zakaz łączenia w jednym ręku kilku urzędów.