maturaprzecieki

basel

28 września 1939 roku podpisany został niemiecko - radziecki układ o granicach i przyjaźni. Niemcy i ZSRR dokonały podziału ziem polskich, podpisując jednocześnie porozumienie o współpracy w zwalczaniu polskiego ruchu oporu.
Moskwa wymusiła na Litwie (Litwa zapewniała rząd polski o swojej neutralności, że nie skorzysta z najazdu niemieckiego, by odebrać Wilno) przejęcie Wileńszczyzny stawiając ultimatum w dniu 10.X.1939 r. 14 października Litwa zajęła Wileńszczyznę, a armia czerwona utworzyła na terenie Litwy 30-tysięczny garnizon.
Niemcy opanowali 48,5 % terytorium II RP, około 20 milionów ludności, ZSRR natomiast zajął 50% terytorium z 14,3 milionów ludności.
Jeszcze w trakcie kampanii wrześniowej Hitler myślał o utworzeniu marionetkowego państwa polskiego, widząc w tym szansę na porozumienie z państwami zachodnimi, tu przede wszystkim z Wielką Brytanią. Te plany Hitlera nie uzyskały aprobaty angielskiej, natomiast Stalin był zdecydowanie przeciwny. Dlatego plan Hitlera upadł.
Niemcy dokonały podziału swojej strefy okupacyjnej na dwie części: zdecydowana większość ziem polskich - poznańskie, pomorskie, śląskie, większa część województwa łódzkiego, połowa warszawskiego część kieleckiego i krakowskiego zostały włączone, inkorporowane do III Rzeszy. 12 października z pozostałych ziem utworzone zostało Generalne Gubernatorstwo pod zarządem wojskowym, a w nocy z 25 na 26 października w miejsce zarządu wojskowego wprowadzono urząd generalnego gubernatora, GG zostało podzielone na 4 dystrykty: krakowski, radomski, lubelski i warszawski. Generalnym Gubernatorem został Hans Frank. Stolicą GG został Kraków, a siedzibą gubernatora Wawel.

Od samego początku okupacji plany niemieckie zakładały odrębną politykę wobec ziem inkorporowanych i GG. Na terenach inkorporowanych zaplanowano szeroką akcję germanizacyjną, która miała zakończyć się całkowitym wynarodowieniem Polaków w ciągu 10 lat. Ludność polska z tych terenów miała być usunięta, natomiast na ziemie wcielone mieli być sprowadzeni kolonizatorzy niemieccy. Wobec GG zastosowano politykę, która miała doprowadzić do stworzenia kasty robotników, taniej siły roboczej, bez wykształcenia, o niskim poziomie kulturalnym, materialnym. Miała na terenie GG powstać kasta niewolników posłusznych panom niemieckim.
Po zakończeniu kampanii wrześniowej władze niemieckie rozpoczęły szeroką akcję wysiedleńczą Polaków z ziem wcielonych. Części ludności umożliwiono przesiedlenie do GG, natomiast ci, którzy mieli mniej szczęścia kierowani byli na roboty przymusowe w głąb Niemiec. Do 1941 roku wysiedlonych zostało ok.800 tysięcy ludzi. Majątek wysiedlonych Polaków otrzymywali koloniści niemieccy. Rozpoczęła się akcja germanizacyjna. W marcu 1941 roku władze niemieckie ogłosiły tzw. Niemiecką Listę Narodową - Volkslista, na której wydzielone zostały 4 kategorie ludności:
- zwolennicy nazizmu - ci, którzy w czasie kampanii wrześniowej wspierali działania niemieckie
- obojętni - ci, którzy zachowywali się biernie
- skoligaceni - ci, którzy byli powiązani poprzez małżeństwa z rodzinami niemieckimi lub nie byli uważani przez władze niemieckie za rdzennych Polaków: ludność Kaszub, Mazur, do tej grupy zaliczeni zostali także Górale
- osoby spolonizowane - uważani za Niemców (szczególnie Ślązacy, Pomorzanie), za ludność rdzennie niemiecką.

Celem volkslisty było w dużej mierze pragnienie władz niemieckich pozyskania taniego mięsa armatniego. Niemcy w toku działań wojennych ponosili straty. 70 tysięcy ludzi z 3 i 4 kategorii zostało wcielonych do Wermachtu. Akcją germanizacyjną objęto dzieci polskie o cechach nordyckich. Dla pozyskania siły roboczej, której zaczynało brakować w III Rzeszy - większość młodych ludzi objętych było akcją mobilizacyjną - wprowadzono łapanki. I tak w roku 1939 wywieziono na roboty do Niemiec 40 tys. ludzi, w 1940 - 300 tysięcy, a w roku 1941 - blisko 400 tysięcy.
Na terenie GG wobec Polaków władze niemieckie posługiwały się polityką terroru, której celem było złamanie wszelkiego oporu Polaków, zmuszenie ich do rezygnacji z wszelkiej działalności niepodległościowej, kulturalnej, ekonomicznej. W tym celu stosowano aresztowania, zarówno pojedynczych osób jak i masowe w łapankach. Stosowano masowe egzekucje. Aresztowanych kierowano na roboty, rozstrzeliwano lub kierowano do obozów koncentracyjnych. Władze niemieckie starały się jednak zachować pozory prawa - przeprowadzano sądy, które działały szybko, często nie dawano oskarżonym możliwości obrony, a wyrok ustalony był wcześniej.
Do najbardziej znaczących akcji należy:
- XII 1939 - zamordowanie w Wawrze pod Warszawą ponad 100 osób
- XI 1939 - aresztowanie i wywiezienie do obozów koncentracyjnych 183 profesorów UJ
Złą sławą cieszyły się więzienia na Pawiaku, Montelupich w Krakowie, zamek w Lublinie.
Drugi etap działalności niemieckiej rozpoczyna się w połowie 1940 roku. Niemcy rozpoczęli realizację akcji AB. W puszczy kampinoskiej rozstrzelano wielu wybitnych przedstawicielispołeczeństwa polskiego. Władze niemieckie rozpoczynają tworzenie na ziemiach polskich obozów koncentracyjnych. Obozy te podlegały bezpośrednio RSHA - głównemu urzędowi bezpieczeństwa Rzeszy, a faktycznie szefowi SS - Heinrichowi Himmlerowi. Latem 1940 roku powstają obozy w Oświęcimiu, Stutthofie i Treblince. Polacy są wysyłani także do innych obozów na terenie Niemiec.
Poza eksterminacją Polaków Niemcy na terytorium byłego państwa polskiego podjęli dzieło eksterminacji Żydów. Już w 1940 roku w styczniu zagrabiono majątek żydowski. Powstają getta żydowskie, za których opuszczanie żydom grozi śmierć. W gettach umierali z głodu.
Okupacja niemiecka to przejęcie całościowej kontroli nad gospodarką ziem polskich. Zarząd zakładów przeszedł w ręce niemieckie, skonfiskowany został polski majątek publiczny, terytorium GG zostało ogołocone niemal całkowicie z ważniejszych zakładów i urządzeń przemysłowych. W rolnictwie wprowadzono obowiązek kontyngentu - wszelkie nadwyżki produkcyjne musiały być oddawane po niskich cenach władzom niemieckim. Często zapłatą był alkohol - okupant chciał rozpić społeczeństwo. Powstawał czarny rynek, za handel jednak poza kontrolą groziła nawet kara śmierci. Na terenach wcielonych wprowadzona została marka niemiecka, przy wymianie 2 zł za markę, kiedy faktyczna relacja obu walut była odwrotna. Polacy na tym stracili. Ponadto ograniczono możliwość wymiany - każdy mógł wymienić jedynie 500 zł polskich, a wszelkie nadwyżki ulegały konfiskacie. Do podobnej wymiany doszło w GG. W grudniu 1939 roku powstał Bank Emisyjny w Polsce, kierownictwo powierzono Feliksowi Młynarskiemu, stąd nazwa nowego pieniądza - młynarki.

Celem władz okupacyjnych było zniszczenie wszelkiego życia kulturalnego i społecznego. Na terytorium wcielonym do Rzeszy zamknięto wszystkie szkoły polskie wyższe i średnie, zlikwidowana została polska prasa, biblioteki i muzea zostały zamknięte, zbiory palono lub wywożono w głąb Rzeszy. Zmieniono nazwy miast - Bromberg (Bydgoszcz), Thorn (Toruń), Litzmannstadt (Łodź). W GG utrzymywano język polski, zezwolono na działalność takich organizacji jak PCK, PKO, zachowano aparat skarbowy, niższą administrację, policję granatową. Chociaż wszystkie te organizacje zostały podporządkowane władzom okupacyjnym. Zlikwidowane zostały szkoły wyższe, średnie, zamknięto teatry, zawieszono gazety, poza okupacyjnymi. Prasa okupacyjna, sławiąca zwycięstwa niemieckie szybko zyskała miano gadzinówek.

113. Ziemie polskie pod okupacją radziecką
Po stronie wschodniej zostało 50% terytorium II RP. Według noty z 17 września 1939 r. państwo polskie i jego rząd przestały istnieć, a interwencja armii czerwonej miała na celu ochronę braci Ukraińców i Białorusinów mieszkających na terenie Polski, a pozostawionych własnemu losowi i pozostałych bez obrony. W wyniku zniknięcia państwa polskiego straciły ważność traktaty obowiązujące pomiędzy ZSRR i RP, a więc przede wszystkim pakt o nieagresji. Kolejnym skutkiem takiego postawienia sprawy było to, że żołnierze polscy nie mają statusu jeńców, których chroni prawo międzynarodowe, ale członkami zbrojnych band. Ziemie okupowane są naprawdę niczyje, bezpańskie, można je zatem przypisać każdemu.Wszędzie władze radzieckie podejmowały akcje przeciwko Polakom pod hasłami walki z imperializmem, burżuazją - hasłami walki klasowej. Nowa władza przynosiła nowy porządek - dyktaturę proletariatu. Do haseł walki klasowej dołączone zostały hasła antypolskie - imperialistyczna Polska miała być państwem gnębiącym mniejszości narodowe i własną klasę pracującą.
Jednocześnie władze radzieckie rozpoczęły niemal natychmiast akcję wymierzoną przeciwko polskiej inteligencji. Już w październiku 1939 roku NKWD dokonało aresztowania 230 tysięcy jeńców, tych którzy dostali się w ręce armii czerwonej we wrześniu. Aresztowania objęły także tych, którzy próbowali przedzierać się na Węgry, do Rumunii, na Litwę czy Łotwę. Aresztowania objęły także elity cywilne, wg władz sowieckich wrogo nastawione do nowego porządku. Wśród tej grupy znaleźli się politycy, przedstawiciele władz lokalnych, sędziowie, przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości, księża, profesorowie, pisarze, działacze społeczni, związkowi. Aresztowania objęły także żydów polskich.
Zachowując pozory prawa aresztowanych poddawano sądom i skazywano za działalność na rzecz państwa polskiego, co w świetle prawa sowieckiego było przestępstwem przeciw rewolucji i interesom proletariatu. Oskarżonym odmawiano prawa do obrony, stosowano tortury, pojawiały się fałszywe oskarżenia.
Skazanych wywożono w głąb ZSRR, umieszczając w łagrach. W roku 1940 akcja wysiedleńcza (zsyłki) objęła polskich właścicieli ziemi - chłopów, którzy otrzymali majątki w wyniku reformy rolnej z 1925 roku. Chłopów wysiedlano, a majątek przejmowało państwo radzieckie. Tych, których objęto wysiedleniem, dawano pół godziny na spakowanie dobytku, najczęściej w środku nocy. Warto sobie uświadomić czas tej akcji - luty 1940 roku. Wysiedlono wówczas ponad 300 tysięcy ludzi. Podobne akcje zastosowano wobec Polaków po zajęciu republik nadbałtyckich w czerwcu 1940 roku.
Aresztowani, skazani na zesłanie swoją podróż do łagrów odbywali w bydlęcych lub towarowych wagonach, często po kilka tygodni. Już same transporty bez podstawowych środków do życia, z powodu mrozu czy upału, głodu, chorób cechowały się dużą śmiertelnością. Pomoc dla zesłanych była karana przez eskortę. Tych którzy przeżyli transport umieszczano w łagrach - obozach pracy niewolniczej, podlegających komisarzowi spraw wewnętrznych - Ławrientijowi Berii.
Sieć łagrów była tajemnicą, dlatego nawet do dnia dzisiejszego nie jest znana ich liczba. Znamy około 130 łagrów, w których rozmieszczeni byli Polacy. Do tych najbardziej okrutnych miejsc zsyłek zaliczyć możemy łagry na półwyspie Kola, w rejonie Archangielska, na wybrzeżu morza Białego, wzdłuż linii kolejowej Kołtas - Workuta, na Uralu, w rejonie Norylska, Jakucka, Irkucka, Władywostoku. Jednakowo traktowano mężczyzn i kobiety. Mimo ciężkich warunków klimatycznych pracowano - prace przerywano wówczas, gdy temperatura spadała do 40 stopni poniżej zera, często jednak termometr nie miał odpowiedniej skali. Z obozów tych właściwie nie było możliwości uciec - uciekinierzy nie mogli liczyć na pomoc ludności, byli wydawani władzom. Najbardziej nieludzkie warunki panowały na Kołymie w kopalniach złota oraz na Czukotce w kopalniach ołowiu. Z 10 tysięcy ludzi przeżyło tam niecałe 200 osób, które były ludzkimi wrakami.
Władze sowieckie szczególna â€žopiekąâ€ť objęły polskich jeńców wojennych, dla których zorganizowano specjalne obozy odosobnienia. Były to obozy w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie. W tych obozach umieszczono blisko 16 tysięcy ludzi, z czego blisko 9 tysięcy oficerów, resztę stanowili żołnierze ochrony pogranicza, policjanci. Wobec uwięzionych w tych obozach władze sowieckie zaplanowały systematyczną akcję eksterminacyjną. Jeńców w niewielkich grupach, liczących od 60 do 250 osób wywożono. O ich losie nic więcej nie wiadomo. Symbolem polskich żołnierzy z tych obozów jest miejsce kaźniwlesie Katyńskim pod Smoleńskiem. Zbiorowemogiły odnalezione zostały w roku 1943. Jest to cmentarz blisko 4,5 tysiąca ludzi. Inne miejsca kaźni, gdzie znaleziono groby polskich oficerów i żołnierzy to Miednoje, Charków.

Przejęcie terytoriów RP przez władze sowieckie doprowadziły do całkowitej zmiany sytuacji. Wszelkie fabryki, zakłady pracy, majątki ziemskie, banki przejmowało państwo radzieckie, wprowadzona została nowa waluta - rubel. Umożliwiono wymianę 1:1, co doprowadziło do zubożenia polskiego społeczeństwa, gdyż rubel miał znacznie niższą siłę nabywczą od złotówki. Konta bankowe, oszczędnościowe zostały zablokowane. Zniknęły towary ze sklepów i magazynów, wykupywane przez Rosjan. Armia Czerwona i urzędnicy sowieccy dokonywali rabunku polskiego mienia ogłaszając rekwizycje. Polacy nie mogli znaleźć zatrudnienia w zakładach radzieckich. Na wiosnę 1940 roku młodzież polską z terenów zabranych wcielono do armii czerwonej (cały rocznik). Podobny pobór przeprowadzono w roku następnym, a akcją mobilizacyjną objętych zostało 150 tysięcy ludzi. W armii czerwonej poddani oni zostali akcji uświadamiającej, indoktrynacyjnej. Tych, którzy nie zostali objęci akcją mobilizacyjną czy zsyłkową, a mogli stanowić zagrożenie dla umacniania władzy proletariatu, wcielano do batalionów budowlanych.
Podjęta została szeroko zakrojona walka z polskością na terytoriach zagarniętych. Pojawił się zakaz używania języka polskiego, oficjalnie za urzędowe zostały uznane języki białoruski i ukraiński, faktycznie rolę tę spełniał rosyjski. Likwidacji uległy polskie księgarnie, biblioteki i czytelnie. Kościoły i klasztory zamykano, przeznaczając na magazyny. Bardzo często celowo skazywano je na niszczenie tworząc magazyny produktów chemicznych. Majątek kulturowy polski został skazany na rabunek i zniszczenie. Zamykano muzea, archiwa, cenne rzeczy wywożono w głąb ZSRR. Zmienione zostały nazwy miast, ulic. Wprowadzono nowy program nauczania, wskazujący na sukcesy Związku Radzieckiego. Na szeroką skalę prowadzona była działalność indoktrynacyjna i propagandowa, przy zastosowaniu radia, kina, gazet.
NKWD działało skuteczniej od policji niemieckiej. Jednocześnie podejmowało współpracę z Gestapo.
Zaistniała sytuacja ożywiła działalność komunistów polskich w ZSRR, którzy zgromadzeni byli przy Kominternie. Tutaj działali tacy ludzie jak Bolesław Bierut, Jakub Berman, później Wanda Wasilewska. Stalin zaprosił polskich komunistów do bliższej współpracy po klęsce Francji. Wówczas to zaczyna pojawiać się gazeta w języku polskich o charakterze propagandowym, pod ścisłą kontrolą władzy radzieckiej - Nowe Widnokręgi. Wybrano także grupę polskich oficerów, która została umieszczona w specjalnym obozie pod Moskwą, co stanowiło zalążek polskiej armii, która miała w przyszłości odegrać ewentualną rolę w tworzeniu nowej radzieckiej Polski. Wśród tych oficerów znalazł się podpułkownik Zygmunt Berling.