maturaprzecieki

boniek007

Struktura społeczna.

Społeczeństwo:
- zbiorowość ludzi skupionych w ramach jednego narodu czy państwa, tworzącą całość współwystępujących i krzyżujących się grup powiązanych przez wspólne doświadczenia i działania
- postrzegane jest jako porządek hierarchiczny, obejmujący elity społeczne, warstwy średnie oraz warstwy niższe.

W ramach społeczeństwa wyróżniamy:
- jednostki jako podmioty społeczne
- małe grupy
- wielkie zbiorowości ludzkie
- społeczeństwo jako całość nazywaną społeczeństwem globalnym.

Determinizm – pogląd filozoficzny, według którego życie społeczne jest uwarunkowane przez czynniki zewnętrzne.
Indeterminizm – stanowisko odrzucające tezę o determinacji życia społecznego, głoszące, że ma ono samoistny i autonomiczny charakter.
Woluntaryzm – uznaje wolę jednostek i zbiorowości za jedyne źródło wszelkich zjawisk społecznych.

1.Pojęcie struktury społecznej.
Struktura społeczna:
- zbiór elementów, z których składa się społeczeństwo, oraz układ zależności między nimi
- jest układem złożonym:
▪ mikrostruktura – jest układem pozycji i ról społecznych jednostek w ramach grup
społecznych oraz małych grup wchodzących w skład większych zbiorowości
(np. wspólnota rodzinna); jest oparta na więziach osobistych zachodzących między ich
członkami
▪ makrostruktura – jest układem klas i warstw społecznych, grup społeczno-zawodowych,
wielkich społeczności terytorialnych; tworzy nadrzędne całości społeczne podlegające
specyficznym dla nich prawidłowościom; składa się z małych struktur społecznych i na
nich opiera swoje funkcjonowanie
- jest systemem trojakiego rodzaju stosunków:
▪ wzajemnych zależności wynikających ze społecznego podziału pracy i funkcji
▪ zależności jednostronnych wynikających z grupowych przywilejów i dyskryminacji
▪ hierarchii i gradacji.

Struktura społeczna kształtuje się poprzez:
- warunki ekonomiczne
- podłoże demograficzne, obejmujące potencjał ludnościowy społeczeństwa globalnego,
skład ludności ze względu na płeć, wiek i miejsce zamieszkania
- czynniki geograficzne
- czynniki ustrojowe i ideologiczne (np. sposób rozumienia sprawiedliwości)
- czynniki kulturowe (np. styl życia ludności).

Rodzaje społeczeństwa:
- morficzne – zbudowane z elementów (grup społecznych), które same mają swój kształt
i spełniają określone funkcje
- amorficzne – względnie jednolite, pozbawione struktury lub mające strukturę szczątkową.

Elementy struktury społecznej:
- rodzina i szersze kręgi pokrewieństwa
- społeczności lokalne (wiejskie i miejskie)
- zbiorowości regionalne
- grupy społeczno-zawodowe
- klasy i warstwy społeczne
- związki i zrzeszenia
- instytucje polityczne, administracyjne, kulturalne i religijne.

2.Funkcjonalne, dychotomiczne i gradacyjne ujęcie struktury społecznej.
Ujęcie struktury społecznej:
- funkcjonalna:
▪ jest układem ról społecznych związanych z podziałem i organizacją pracy w skali całego
społeczeństwa
▪ zakłada integracyjną koncepcję społeczeństwa, która ujmuje strukturę społeczną jako
system utrzymywany w równowadze oraz harmonii przez ustalone i powtarzające się
procesy
- dychotomiczna:
▪ dokonuje się dwuczłonowego, biegunowego podziału społeczeństwa na przeciwstawne
grupy
▪ zakłada konfliktową teorię społeczeństwa, która przeciwstawia równowadze i stabilności
społeczeństwa jego chwiejność i ciągłe zmiany; integracji – konflikty; koordynacji –
dezintegrację; wspólnie uznawanym wartościom – rozbieżne interesy; konsensusowi* -
przymus (koercję)
- gradacyjna:
▪ społeczeństwo jest przedstawiane jako hierarchiczny układ grup ludzi wyróżnionych ze
względu na stopień natężenia cech ich położenia społecznego: wykształcenia, dochodów,
majątku, władzy, prestiżu. Warstwy razem tworzą system stratyfikacji społecznej*.
▪ gradacja prosta – pionowy układ warstw oparty na stopniowaniu jednego mierzalnego
kryterium (np. stratyfikacja ekonomiczna według kryterium materialnego)
▪ gradacja złożona (syntetyczna) – obejmuje jednocześnie kilka kryteriów. Jej wyrazem jest
uwarstwienie według kryterium prestiżu
▪ klasą podstawową jest klasa średnia:
▫ wielosegmentowa zbiorowość wewnętrznie zróżnicowana, złożona z odrębnych grup
społeczno-zawodowych
▫ podział:
◦ stara klasa średnia – obejmuje właścicieli małych i średnich przedsiębiorstw,
rzemieślników, właścicieli sklepów, zakładów usługowych oraz osoby wykonujące
wolne zawody na własny rachunek
◦ nowa klasa średnia – obejmuje pracowników umysłowych oraz kadry kierownicze
średniego i niskiego szczebla.

Konsensus – dobrowolne porozumienie społeczne, powszechna zgoda, przyjmowana często milcząco dla dobra i stabilności państwa oraz jego siły w stosunkach z innymi państwami, a dotycząca kilki najważniejszych spraw z zakresu funkcjonowania państwa, takich jak przestrzeganie zasad demokratycznego ustroju czy ogólny kierunek polityki zagranicznej.
Warstwa w sensie stratyfikacyjnym jest grupą ludzi, którzy zajmują tę samą lub zbliżoną pozycję na określonej skali pionowej.
Status społeczny – położenie społeczne jednostki lub grupy, które wynika z przypisanych im praw i przywilejów, stylu życia i poważania społecznego.
Elity – zbiorowości ludzkie lokujące się na najwyższych pozycjach w hierarchii społecznej.

3.Klasy i warstwy społeczne.
Klasy społeczne:
- podstawowe grupy w społeczeństwie
- są grupami o charakterze ekonomicznym.

Podstawowe klasy społeczeństwa kapitalistycznego według Adama Smitha:
- klasa właścicieli ziemi uzyskująca dochód z tytułu jej dzierżawy
- klasa kapitalistów osiągająca zysk z kapitału
- klasa robotników żyjąca z płacy.

Klasy społeczne według Karola Marksa:
- struktura jest układem trzech rodzajów stosunków:
▪ własnościowych
▪ dystrybucji
▪ społecznego podziału pracy
- model dychotomiczny; trzy podziały:
▪ klasy posiadające – klasy nieposiadające
▪ klasy niepracujące – klasy pracujące
▪ klasy korzystające z pracy najemnej – klasy niekorzystające z pracy najemnej
- walka klas; walka między kapitałem a pracą (powiększenie jednej części może się
dokonywać poprzez zmniejszenie drugiej).

Klasy społeczne według Maxa Webera:
- są podmiotami ładu ekonomicznego
- wielowymiarowy charakter struktury społecznej – trzy typu ładu:
▪ ekonomiczny
▪ społeczny
▪ polityczny
- posiadanie lub nieposiadanie dóbr i dochodu są podstawowymi kategoriami położenia
klasowego
- posiadanie lub nieposiadanie godności są podstawowymi kategoriami ładu społecznego.

Różne w/w koncepcje klas społecznych opierają się na wspólnych założeniach teoretycznych:
- klasy jako podstawowe grupy w strukturze społecznej są następstwem podziałów
ekonomicznych społeczeństwa: własności, pracy i dóbr; klasy są więc grupami
o charakterze ekonomicznym; podział klasowy dotyczy pozycji społecznych związanych
z systemem przywilejów lub upośledzeń niewyznaczonych przez kryteria biologiczne
- przynależność do klasy społecznej ma względnie trwały charakter
- położenie klasowe jest źródłem wspólnoty interesów klasowych
- przeciwstawne położenie klas biegunowych jest źródłem konfliktów między nimi.
Cztery znaczenia definicji warstwa społeczna:
1)część klasy, czyli grupa wewnątrzklasowa (klasy nie są jednolite pod względem swego
składu społecznego)
2)obejmuje kategorie społeczno-zawodowe, które nie wyodrębniają się ze względu na
stosunek do środków produkcji, ale ze względu na miejsce i rolę w społeczeństwie oraz
charakter pracy (np. inteligencja skupiająca różnych pracowników umysłowych)
3)grupa ludzi żyjących w podobnych warunkach, tworzących wspólnotę obyczajów i stylu życia. Nie musi być ona jednolita pod względem pozycji ekonomicznej i przynależności klasowej (np. chłopi cechujący się silną tożsamością i etosem społeczno-zawodowym).

4.Zróżnicowanie społeczne a idea sprawiedliwości.
Zróżnicowanie społeczne oznacza układ jednostek i grup o odmiennych cechach społecznych.
Płaszczyzny zróżnicowania społecznego:
- stan majątkowy
- zawód
- wykształcenie
- rola społeczna
- władza
- prestiż
- poziom kultury
- styl życia
- poglądy społeczne i polityczne.

5 koncepcji sprawiedliwości: (według Chaima Perelmana)
Sprawiedliwość oznacza realizację zasady:
- każdemu to samo – wszyscy powinni być traktowani jednakowo. Jej urzeczywistnienie
oznaczałoby rozpad struktury społecznej i utratę funkcjonalności społeczeństwa. Zaistniałby
system totalitarny.
- każdemu według jego potrzeb – zasada oparta na miłosierdziu; może powodować skrajne
postawy roszczeniowe, z drugiej strony jej całkowite odrzucenie miałoby antyhumanitarny
charakter
- każdemu według jego zasług – nie ma pewności czy należy brać pod uwagę rezultat
działań, czy też sam wysiłek włożony w ich realizację. Jest to zasada etyczna, premiująca
intencje i poświęcenie, a mniej – sam efekt pracy.
- każdemu według jego dzieł – ludzie powinni być traktowani odpowiednio do
rzeczywistego wyniku ich pracy. Zasada ma charakter pragmatyczny.
- każdemu według jego pozycji – ludzi traktuje się na podstawie ich przynależności do
określonej kategorii społecznej. Zasada dzieli ludzi na grupy, które mają być traktowane
w odmienny sposób.

Dyskryminacja wyraża się w niejednakowym traktowaniu osób wynikającym z uprzedzeń wobec nich oraz z negatywnych stereotypów.
Rodzaje dyskryminacji:
- rasowa
- ze względu na płeć.

5.Ruchliwość społeczna a zmiana struktury społecznej.
Ruchliwość społeczna (strukturalna) oznacza przechodzenie jednostek lub grup z jednego miejsca struktury społecznej w inne.
Źródłem ruchliwości są przekształcenia struktury społecznej, zwłaszcza zmiany w społecznym podziale pracy, liczbie i rodzajach miejsc pracy oraz strukturze zatrudnienia.

Typy ruchliwości społecznej:
- pozioma – przejście jednostki z jednej grupy społecznej do drugiej umieszczonej na tym
samym poziomie stratyfikacji społecznej
- pionowa – obejmuje te typy przemieszczeń, które powodują zmianę pozycji społecznej
jednostki; wyróżniamy dwa kierunki ruchliwości pionowej:
▪ awans społeczny – polega na przepływie jednostek z warstwy niższej do wyższej lub na
wytworzeniu przez te jednostki nowej grupy lokującej się na poziomie warstwy wyższej
▪ degradacja społeczna – polega na przemieszczaniu się jednostek z pozycji wyższej
na niższą.

Ruchliwość społeczna może występować w skali:
- wewnątrzpokoleniowej – dokonuje się w obrębie tego samego pokolenia
- międzypokoleniowej – odbywa się między następującymi po sobie pokoleniami.

Ruchliwość społeczna może mieć charakter:
- wewnątrzgrupowy – dokonuje się w obrębie danej grupy zawodowej, warstwy czy klasy
społecznej
- międzygrupowy – wiąże się z opuszczeniem przez jednostkę grupy, do której dotychczas
należała; może doprowadzić do zaniku istniejących segmentów struktury społecznej lub
powstawania nowych.

Społeczeństwa zamknięte to te, w których nie występuje zjawisko ruchliwości społecznej.
Społeczeństwa otwarte to te, w których ruchliwość społeczna ma szeroki zasięg.